Exploratie van visuele gegevens
ARTIKELEN
M.J. Kraak
5
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
visualisatie; kartografische communicatie; algemeen trefwoorden
visualisation; cartographic communication; general keywords
visualisation; communication cartographique; divers mots-cles
Bij de weergave van ruimtelijke gegevens kan men af-
hankelijk van de omstandigheden drie visualisatie
strategieen onderscheiden. Visualisatie ten behoeve
van de communicatie van informatie volgens de tradi-
tionele kartografische regelgeving, het zichtbaar
maken ten behoeve van ruimtelijke analyses en visu
alisatie voor exploratie van ruimtelijke gegevens. Ont-
wikkelingen die ten grondslag liggen aan deze Strate
gie worden samen met enkele onderzoeksprojecten op
dit gebied kort beschreven. Daarnaast worden sugges-
ties gedaan aangaande de noodzakelijke kartografische
functionaliteit ten behoeve van exploratie van visuele
gegevens.
De ontwikkelingen van de laatste jaren
op het gebied van de ruimtelijke-gege-
vens verwerking zijn indrukwekkend
te noemen. Bovendien zijn er geen
aanwijzingen dat dit binnenkort zal
veranderen. Geografische informatie-
systemen (gis) hebben de integratie
van ruimtelijke gegevens uit allerlei
bronnen mogelijk gemaakt. De func
tionaliteit van dergelijke Systemen laat
de gebruikers de gegevens manipule-
ren, analyseren en visualiseren. Boven
dien kan men eigen modellen aan gis
koppelen en zo een antwoord probe-
ren te vinden op bepaalde ruimtelijke
vraagstukken. In alle gevallen heeft gis
als doel te functioneren als een beslis-
singsondersteunend instrument in een
bepaalde context.
In dit proces speien kaarten een be-
langrijke rol. Ze worden gebruikt om
ruimtelijke gegevens te visualiseren,
patronen zichtbaar te maken en te be-
grijpen. Wel moet men bedenken dat
de kaarten niet langer het eindprodukt
zijn zoals ze dat altijd geweest zijn. De
kaart is nu een integraal onderdeel van
Dr. Menno-Jan
Kraak is universi
tär hoofddocent
Kartografie en GIS
aan de Faculteit
der Geodesie van
de Technische
Universiteit Delft,
Thijsseweg Ii,
2629 JA Delft, tel.
019-2782984.
[kraak@geo.tu-
delft. nl -
http://www.geo. tu-
delft. nl/gi/persons/
kraak/]
het proces van ruimtelijke-gegevens verwerking. Dir heeft
de aard van kaartgebruik veranderd, en als zodanig 00k de
wereld van de personen betrokken bij de kartografie, als
00k van diegenen werkzaam met ruimtelijke gegevens in
het algemeen. De veranderingen worden veroorzaakt door
vele factoren die in een drietal categorieen zijn onder te
brengen. Het gaat hierbij in de eerste plaats om technologi
sche ontwikkelingen. Hierbij kan men denken aan database
technologie, Computer graphics, maar 00k multimedia en
virtual reality. Vanuit het technologisch perspectief lijkt het
alsof alles mogelijk is, maar of dat inderdaad zo is laat zieh
bediscussieren. Op de tweede plaats zijn ontwikkelingen
rond de gebruiker te signaleren, overigens vaak als reactie
op de technologische ontwikkelingen. Wetenschappelijke
visualisatie en exploratieve gegevensanalyse zijn twee be-
langrijk voorbeelden die in dit artikel verder worden uitge-
werkt. Natuurlijk Staat 00k de kartografische diseipline zelf
niet stil. Nieuwe concepten zoals de dynamische variabelen,
digitale landschapsmodellen en digitale kartografische mo
dellen werden gei'ntroduceerd.
De Gis-gebruiker van morgen heeft behoefte aan een inter-
actieve directe toegang tot de geografische gegevens en hier-
aan gerelateerde multimedia gegevens. Dit maakt het moge
lijk dat men gestuurd door eigen kennis op zoek kan naar
ruimtelijke patronen. Dit wordt mogelijk doordat we ons
momenteel in een overgangsfase bevinden van een gege-
vens-arme naar een gegevens-rijke omgeving, maar 00k
omdat de verbinding tussen vakinhoudelijke modellen en
Gis steeds inniger wordt. Dit roept om meer geavaneeerde
technieken voor gegevensvisualisatie. Het is zelfs zo dat bo-
vengenoemde ontwikkelingen er toe hebben geleid dat de
kartografen aan het woord visualisatie een nieuwe betekenis
toekennen. Betekende het vroeger eenvoudig 'zichtbaar
maken', en als zodanig alle kartografische produkten omvat-
tend, volgens de onlangs opgerichte Commission on Visu-
alization van de International Cartographic Association
Staat visualisatie voor moderne technologie die de mogelijk-
heid biedt tot directe interactieve visualisatie. Sleutelwoor-
den zijn interactie en dynamiek.
Vanuit dit perspectief zijn er drie visualisatiestrategieen te
onderkennen:
