De Mercatorjaren 1994 en 1995:
een terugblik
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
P.C.J. van der Krogt
historische kartografie; overzicht
historic cartography; survey
cartographie historique; etude
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CLES
In 1994 is het Mercatorjaar over ons heen gekomen.
lentoonstellingen met hun catalogi, boeken, symposia
en meer ludieke activiteiten: alles werd in 1994 in meer-
voud gedaan om te herdenken dat Gerard Mercator
400 jaar eerder was overleden. In 1995 werd het nog
eens dunnetjes overgedaan, omdat het toen 400 jaar ge-
ieden was dat Mercators Atlas het licht zag. Met deze
persoonlijke terugblik hoop ik vooral enige duidelijk-
heid te scheppen in de chaos van publikaties.
Uit de in 1993 gepubliceerde Bibliogra-
fie van de Geschiedenis van de Kartogra
fie van de Nederlanden bleek al dat aan
Mercator de meeste titels gewijd waren
binnen de geschiedenis van de karto
grafie. In 1994 en 1995 zijn er weer
tientallen meer of minder waardevolle
titels bijgekomen. In de bijlage bij dit
artikel worden de 19 boeken en catalo
gi met te zamen bijna 125 verschillende
bijdragen opgesomd.
De activiteiten waren geconcentreerd
in Mercators geboortestreek het Land
van Waas met als centrum Sint-Ni-
klaas en in de stad Duisburg, waar hij
de tweede helft van zijn leven woonde
en werkte en waar hij overleden en be-
graven is. De Belgische activiteiten be
troffen vooral tentoonstellingen; die in
Duisburg betroffen veelal symposia.
Leuven, de stad waar hij zijn opleiding
genoot en waar hij zijn eerste werken
schiep, had geen echte Mercator-acti-
viteit. Ik heb me laten verteilen dat
een geplande grote tentoonstelling om
politieke redenen naar Brüssel moest
verhuizen. In de plaats kreeg Leuven
een prachtige tentoonstelling over de
kaarten van de Zeventien Provincien,
maar die valt buiten deze terugblik.
Dr. P. C. J. van der
Krogt, docent-on-
derzoeker aan de
Faculteit Ruimte-
lijke Wetenschap-
pen, Universiteit
Utrecht (Fleidel-
berglaan 2,
3384 CS Utrecht),
is in het kader van
hetproject 'Explo-
kart' werkzaam
aan een hernieuw-
de uitgave van
prof. Koemans
Atlantes Neerlan-
dici.
Duisburg: Mercator-symposia
De eerste 1994-activiteiten vonden al enkele jaren terug
plaats. De Duisburgse universiteit, getooid met de weinig
fantasievolle naam 'Universität-Gesamthochschule Duis
burg', begon in 1992 met een reeks Mercator-symposia. De
universiteit had het plan opgevat zieh een echte naam aan
te meten en dacht aan de illustere stadgenoot, die rond 1550
naar Duisburg gekomen was voor een professoraat aan de
aldaar op te richten universiteit. De universiteit kwam er
pas in 1655 (en werd in 1818 weer opgeheven; de huidige
universiteit dateert van 1972).
Studentleden van het bestuurscollege hadden liever een wat
moderner figuur als naamgever gezien. Hoewel Mercator
door de overige bestuursleden als ideale naamgever be-
schouwd werd, vond men kennelijk dat een universiteit
toch niet genoemd kon worden naar iemand die slechts uit-
blonk in een vak - en dan nog zo'n onbelangrijk vak als kar
tografie. De eerste sessie van het eerste Mercator-symposi-
um geeft aan wat men feitelijk beoogde: 'Mercator als refor-
miert-protestantisch orientierter Universalwissenschaftler',
Mercator moet beschouwd worden als een universeel ge-
leerde, waar terecht een universiteit naar genoemd kan wor
den. Hoewel historisch-kartografen wel welkom waren op
deze symposia en 00k hun lezingen met belangstelling ont-
vangen werden, was het de bedoeling te benadrukken dat
Mercator nog veel meer dan kaarten gemaakt had. Inder
daad, Mercator heeft enkele theologische tractaten nagela-
ten - gedrukt of in manuscript. Het blijft echter de vraag of
Mercator als universeel geleerde gezien mag worden. Zijn
innovatieve waarde buiten de kartografie is mijns inziens
niet aangetoond.
Van de Mercator-symposia zijn de congresbundels versehe
nen in de reeks Duisburger Mercator-Studien. De eerste
bundel van het 1992-symposium bevat 10 bijdragen [xij.
Een belangrijke bijdrage daarin is van de hand van Manfred
Büttner: 'Mercators Hauptwerk, der Atlas, aus theologi
scher und wissenschaftshistorischer Sicht', waarin met
'Atlas' niet Mercators kaarten in de Atlas bedoeld worden,
maar het eerste deel, waarin Mercator zijn theorieen over de
schepping uiteenzet. Büttner had niet genoeg aan zijn bij-
17
