Kaart-typografie
ssS kmMmmmmwHLrnMop
HUnfKJPQftSTUVWXYAAAABßnSSJi
tßttox)-3
Tekstwaarneming en tekstplaatsing in kaarten
Inleiding
Pinm »l»e«l«Pyl»UKImnr*fcu/VJÖC0EFGHIJ
^GDElF©MÖ^Hl^©TO^iywy?BCO€rQl5l3KWOT>
^&bbbbblabcddclcl*a<3nghL:rtrtr>h*i0aopp&na
«defqlBijlBlwi»opqrsI«s's*Ä edefgbijK!mn6Pe1rS tuinwsgz
ryicn rir f; f- \cj cf iomi m ßr p 5' Tti -
anettCFCHUKLmiMH' ArjcorrcmjKL-MnoPV
APCPEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXy ORACUL/V yillWUHHPiPHITI»**!
ABCDEFGFOKLMNCPORSTW
m^AmmK^m^^AmmJiBcnhhmmmnopansruuiJjj
A&^BV&MldKLtAHQ^kSlLibcciEtQhijklmnüpQrstuuuiJC
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
KERNKATERN 5
deel l:teksten bij puntsymbolen
A.J. Karssen
In 1978 publiceerde Aart Karssen in het Kartografisch
Tijdschrift onder de titel 'Tekstwaarneming en even-
wichtige plaatsing in de grafische ruimte' een artikel
dat thans, enigszins geactualiseerd en hier en daar aan-
gevuld, een plaats heeft gekregen in de serie kernkater-
nen. In een volgend kernkatern zullen de volgende on-
derwerpen aan de orde komen:
Waarnemingseffecten en de grafische
relatie puntsymbool-tekst
Waarneming van gebiedsnamen
Plaatsing van tekst bij lijnelementen
Nu de traditionele kartografische pro-
duktietechnieken grotendeels zijn ver-
vangen door beeldschermopmaak mid-
dels diverse programmatuur, is de
kaartvervaardiging in handen gekomen
van veel meer mensen dan de oor-
spronkelijke kaarttekenaar pur sang.
Deed men er nog geen 10 jaar geleden
meerdere jaren over om het tekenen,
graveren, monteren enz. onder de knie
te krijgen, thans duurt het nog maar
enkele weken, hooguit enkele maan-
den, om met een Computer program-
ma waarmee kaarten kunnen worden
gemaakt te leren omgaan.
Dit wil uiteraard nog niet zeggen dat
iedereen nu 00k zomaar goede kaarten
kan produceren. Daar zijn geheel an
dere kwaliteiten voor nodig, met name
op het gebied van vormgeving; maar
00k en vooral zal kennis van kartogra-
fie en grafische semiologie onontbeer-
lijk blijven. In het verleden hebben we
reeds diverse keren omwentelingen ge-
zien op het gebied van de technische
kaartproduktie: van kopergravure naar
gravure op steen, van steen naar foto
grafische graveerdragers en kleurmas-
kers, van spiegelbeeidige letters grave-
Aart J. Karssen
is zelfstandig
kartograaf en
directeur van Kar
tografisch Bureau
Intermap bv. Ma-
dioenstraat 95-97,
7541ZM Enschede,
tel. 053 - 4351695
Figuur 2.
De x-hoogte is de
hoogte van de klei
ne onderkast)
druk-letter x.
ren naar letters tekenen op kunststofdragers, van de gete-
kende letter naar fotografisch zetsel, en dan nu de moeitelo-
ze beeldschermopmaak van lijnen, kleurvlakken en teksten.
De produktietijd van kaarten is thans vele malen sneller
dan voorheen. Daar Staat echter tegenover dat het aantal
mogelijkheden om verkeerde oplossingen aan te klikken
vele malen groter is geworden. De vormgeving van kaarten
berust ten dele op kennis en daarnaast op intui'tie en goede
smaak. Met de kennis dat waterelementen op conventionele
gronden blauw dienen te zijn, zitten we met het probleem
dat er een keuze gemaakt dient te worden uit vele duizen-
Figuur i. Dit soort quasi-creatieve lettertypen zijn, zeker in de
kartografie, volkomen ongeschikt voor serieuse typografische toe-
passingen. Wel hebben dit soort letters het aantal lettertypen met
vele duizenden doen toenemen. Van deze duizenden zijn er
slechts enkele tientallen goed bruikbaar. De fiont-library'van een
kartograaf bestaat dan ook 'slechtsuit 10 tot 20 letterfamilies,
waarmee adequaat kan worden gewerkt.
1
