<1 w.
- ,13=0
1
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
slotte geen nieuweling in de kaartenuitgeverij was - hen op
adasgebied ging concurreren. Zij lieten het er niet bij zitten
en wilden zo snel mogelijk ook een aanvullende atlas' uit-
geven. Ook zij publiceerden hun appendices.
De concurerende uitgeverijen van Hondius-Janssonius
(vanaf het midden van de jaren 1630 onder leiding van Jo
hannes Janssonius) en Blaeu (onder leiding van Joan Blaeu,
die zijn in 1638 overleden vader opgevolgd was) probeerden
elkaar de loef af te steken met steeds we'er grotere atlassen:
de eendelige Atlas werd na een paar jaar een driedelige Atlas
Novus, de drie delen groeiden uit tot zes delen en ontwik-
kelde zieh daarna tot de Atlas Maior, die door Blaeu in 1662
en door Janssonius' erfgenamen in 1675 uitgegeven is.
De atlassen in 1648
In 1648 was de situatie als volgt.
Joan Blaeu had een vierdelige atlas, het Theatrum Orbis Ter-
rarum sive Atlas Novus in vier verschillende talen: Latijn,
Nederlands, Frans en Duits. De samenstelling van de ver
schillende taaledities is ongeveer gelijk:
Band 1, eerste gedeelte: wereldkaart, kaart van Europa en
kaarten van de Noord- en Oost-Europese landen (24 kaar-
ten), gevolgd door 60 kaarten van het Duitse Rijk zonder
de Nederlanden maar met Zwitserland)
Band I, tweede gedeelte: 36 kaarten van de Nederlanden.
Band 2, eerste gedeelte: 48 kaarten van Frankrijk.
Band 2, tweede gedeelte: 14 kaarten van Spanje en Portugal,
gevolgd door 31 kaarten van Azie, Afrika en Amerika.
Band 3 bevat kaarten van Italie (58 kaarten) en Griekenland
(4 kaarten).
De verdeling van kaarten in deze drie delen was sedert 1640
niet gewijzigd.
De vierde band, die geheel gewijd is aan Engeland (58 kaar
ten), is in 1645 gepubliceerd. In voorbereiding was een vijfde
deel, dat kaarten van Schotland en Ierland zou bevatten. Dit
deel verscheen eerst in 1654. Dir vierde en vijfde deel zijn
voor ons verder niet van belang, aangezien Groot-Brittannie
niet (territoriaal) bei'nvloed werd door de Westfaalse vrede.
Johannes Janssonius had eveneens een vierdelige atlas, de
Atlas Novus sive Descriptio geographica totius orbis terrarum,
en ook in dezelfde vier taaledities als Blaeu. De indeling
komt sterk overeen met die van Joan Blaeu:
Band 1, eerste gedeelte: wereldkaart, kaart van Europa en
kaarten van de Noord- en Oost-Europese landen (22 kaar
ten).
Band 1, tweede gedeelte, 74 kaarten van het Duitse Rijk
{zonder de Nederlanden en zonder Zwitserland)
Band 2, eerste gedeelte, Frankrijk en Zwitserland (62 kaar
ten),
Band 2, tweede gedeelte, De Nederlanden (40 kaarten)
Band 3, eerste gedeelte, Spanje en Portugal (13 kaarten) en
Italie (55 kaarten).
Band 3, tweede gedeelte, Azie, Afrika en Amerika (36 kaar
ten).
Band 4 bevat bij Janssonius kaarten van Engeland, Schot
land en Ierland (36), het in voorbereiding zijnde deel 5 ging
zeekaarten bevatten (1650), ook hier blijven delen vier en
vijf buiten beschouwing.
De behandeling van de Nederlanden volgt bij Janssonius de
traditionele, hierarchische volgorde: eerst de hertogdom-
1996-XX11-4
Figuur 3.
Volgorde van de
kaarten van de
Zeventien Provin
cien in Blaeu 's
Theatrum.
Figuur j.
Volgorde van de
kaarten van de Ze
ventien Provincien
in Janssonius' Atlas
Maior.
1 -8 Verenigde Nederlanden
(zonder Generaliteitslanden!)
9-17 's Konings Nederlanden,
äncl. Artois en Kamerijk
Figuur 4.
Volgorde van de
kaarten van de Ze
ventien Provincien
in Blaeu 's Atlas
Maior.
-9 Zuidelijke Nederlanden
3a Prinsbisdom Luik
0-17 Noordeliike Nederlanden
grens 1648
I -9 's Konings Nederlanden
10-17 Verenigde Nederlanden
Staats-Brabant
men Brabant (met Mechelen en Ant
werpen), Limburg, Luxemburg en
Gelderland, dan de graafschappen
Viaanderen, Artois, Henegouwen,
Holland, Zeeland, Namen en tenslotte
het sticht Utrecht, het graafschap
Zutphen, Overijssel, Drenthe, Fries
land en Groningen. Het prinsbisdom
Luik is geplaatst bij het Duitse Rijk,
32
