'1?"r *lrr"
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT I996-XXII-4
DRIT.AN NICUS
i Qe*AMUSj
jfr^Novus xrffQs^l
INFERIORIS GERAtANl?^
Provinci arum "IVpus
A-inlofm muln. in Kit .-nk-nJatu* k
CuUri BUeu
otnm ff} fimlyi ütfinfimtrmm D.D. Orii:
j« fmiirffm* /n*i«n«ruinnt ftn itit-j
jp i.m Iui inf.Ctn. ff?.. vBa
-TATUS
De Latijnse Atlas Maior, uitgegeven in 1662 in elf delen,
bevat dezelfde kaarten als Blaeu's Theatrum Orbis Terrarum,
in geografisch opzicht zijn ze niet gewijzigd. In de volgorde
is in zoverre tegemoetgekomen aan de Westfaalse Vrede dat
Zwitserland nu 00k bij Blaeu niet meer bij het Duitse Rijk
behandeld wordt, maar direct na Frankrijk volgt. In het aan
Nederland gewijde deel vinden we wat meer aanpassingen.
Op de achterzijde van de titelpagina is in de Nederlandse
editie een mededeling gedrukt:
"BESCHEYDE LESER. De Seventien Nederlantsche Pro-
vintien door den oorlogh van een gescheurt sijnde, hebben
een andere gedaente en twee deelen gekregen, ten deele
door de Unie en verbond van eenige der selve gemaeckt,
doch meest door d'eeuwige Vrede tusschen de Catholijcke
Majesteyt van Spanje, en de Staten Generael der selve Geu-
nieerde Nederlanden, te Munster in 't jaar 1648 gesloten:
derhalven hebbe ick dienstigh geacht in desen grooten Atlas
de selve te volgen, en dit Stuck in twee deelen te scheyden;
en het een onder den naem van het Konincklijck- het ander
ondeer die van 't Vereenighde Nederlandt uyt te geven; op
dat dit werck met goede ordre, tot uwer vernoeging, soude
aen den dagh komen."
Dit zijn wel fraaie woorden, maar feitelijk veranderde Blaeu
niets. We zagen dat er 00k al in zijn oudere atlassen sprake
was van een verdeling tussen noord en zuid. Het enige ver-
schil is dat deze verdeling nu benadrukt wordt door een
eigen titelpagina voor elk gedeelte, en door de toevoeging
Figuur 8.
Kaart van de Ze-
ventien Provincien
door Willem Jansz.
Blaeu. Oorspronke-
lijk uitgegeven in
1608 deed deze
kaart meer dan een
halve eeuw dienst -
zonder een enkele
wijziging in het
kaartbeeld - en
werd nog gebruikt
voor de Atlas
Maior (1662).
(Foto: Universi-
teitsbibliotheek,
Amsterdam).
van een nieuwe kaart van de Verenigde
Nederlanden.
Ook is er iets geschoven met detail-
kaarten van de provincies.
Het Gelderse kwartier van Roermond
is verplaatst naar het deel 's Konings
Nederlanden, terwijl het vierde kwar
tier van Brabant, 's Hertogenbosch,
naar de Verenigde Nederlanden is ver-
huisd. Luik is nu ook bij Blaeu bij het
Duitse Rijk ondergebracht, maar Ka-
merijk daarentegen is naar 's Konings
Nederlanden overgeplaatst (dat Artois
in 1659 aan Frankrijk was gekomen,
daar wordt geen rekening mee gehou-
den).
Overigens, dit alles zonder dat er geo-
grafische wijzigingen op de kaarten
zijn aangebracht! Het deel begint met
de oude kaart van de Zeventien Pro
vincien, zonder een spoor van de ver
deling van Brabant en Viaanderen!
In Janssonius' Atlas Maior bespeuren
we een tegemoetkoming aan de nieu
we situatie in de Nederlanden: de hie
rarchische volgorde van de provincies
54
