Druktechniek op de grens van oud en nieuw
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
W.H. ßroeder Chr.J. Snabilie
TREFWOORDEN
kaartproduktie, druktechnieken, praktijk
map production, printing techniques, applicadons keywords
production de cartes, techniques d'impression, applications mots-cles
De opkomst van digitale technologie in de grafische in-
dustrie heeft een aantal wezenlijke veranderingen op
gang gebracht. Deze ontwikkeling had echter tot voor
kort geen invloed op het drukprocede, dat feitelijk on-
veranderd is gebleven. De introductie van 'digitaal
drukken' heeft hierin echter verandering gebracht.
In dit artikel worden eerst de voor papier gangbare
traditionele druktechnieken hoogdruk, diepdruk,
vlakdruk en zeefdruk beschreven. Vervolgens wordt de
nieuwe techniek van digitaal drukken beschreven.
Daarbij worden zowel de relatie met de traditionele
druktechniek als nieuwe toepassingen besproken.
Drs. Winifred
Broeder (l) is werk-
zaam als zelfstan-
dig kartograafte
Rotterdam. Chr.J.
Snabilie (r) is
werkzaam bij de
Faculteit Ruimtelij-
ke Wetenschappen
van de Universiteit
van Amsterdam.
Het drukproces vormt het sluitstuk in
de rij van grafische produktieproces-
sen. Immers na het drukken is het
eindprodukt, het gedrukte model of de
gedrukte vorm, het resultaat van een
aaneenschakeling van grafische tech-
nieken. Het doel is het optimaal door-
letterhoogte
Figuur I.
De losse letter.
geven van informatie. Hiervoor zorgen in het voorportaal
het ontwerp, de vorm(en) en het zetsel. Het geheel vereist
een goede voorbewerking en een perfecte afwerking.
Het zal vrijwel niemand zijn ontgaan dat de opkomst van
digitale technologie in de grafische industrie een aantal we
zenlijke veranderingen op gang heeft gebracht. De intro
ductie van Desk Top Publishing (dtp) heeft inmiddels zijn
sporen achtergelaten. Deze ontwikkeling had echter tot
voor kort geen invloed op het drukprocede, dat feitelijk on-
veranderd is gebleven. De introductie van 'digitaal drukken'
brengt verandering in deze situatie. Inmiddels wordt de eer-
ste generatie digitale drukpersen met succes commercieel
ingezet. Hun aantal neemt daarbij snel toe. Ongeveer twee
jaar geleden werd de eerste digitale pers in Nederland in ge-
bruik genomen, nu zijn er al meer dan dertig operationeel.
Wat veroorzaakt de snelle opkomst van de nieuwe techniek?
Wat zijn de gevolgen voor de traditionele offset? Wat zijn
de toepassingen? Biedt deze techniek nieuwe mogelijkheden
voor de kartografie? Alhoewel de ontwikkeling nog heel
nieuw is, eigenlijk nog in de kinderschoenen Staat, is er
sinds de introductie toch al enige ervaring opgedaan met
deze nieuwe techniek, die volgens sommigen net zoveel ver
andering teweeg zal brengen als de introductie van dtp.
Traditionele druktechnieken
Hoogdruk
Hoogdruk, waarmee het eerste drukwerk werd vervaardigd,
wordt in ons land toegeschreven aan Laurens Jansz. Koster
(ca. 1450). Hij maakte gebruik van in hout uitgespaarde let
ters.
Bij hoogdruk ligt het beeld verhoogd op de drager en druk
ken de lager liggende delen niet mee. De hooggelegen de
menten nemen dus de inkt aan die zonder tussenfase op pa
pier wordt afgegeven. Het drukelement bestond uit hand-
zetsel, losse kleine loden staafjes met bovenop een verhoogd
onleesbaar beeld, de letter (figuur 1).
Deze staafjes werden gegroepeerd in een regelzethaak en
door toevoeging van niet meedrukkende delen, het wit,
werden de woorden en regels van elkaar gescheiden en op
de juiste afstand gezet. In beide gevallen werd dit zetsel op
37
