KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
Figuur io.
Principe van de
vlakdruk.
juiste percentage vocht ontvangt en de juiste hoeveelheid
inkt over de drukplaat verdeeld. Bij iedere hele omwente-
ling zet de plaatcilinder een afdruk van het plaatbeeld (lees-
baar) over (offset) op het rubberdoek (onleesbaar)waarna
de rubberdoekcilinder hetzelfde beeld met behulp van de
tegendrukcilinder op het doorgevoerde papier (leesbaar)
overzet. Er bestaan ook directe methoden. Het offsetdruk-
ken kan op Vellen en op rollen. De omvang en breedte van
de cilinder bepalen het grootst mogelijke drukformaat op
de pers. Bij zwart en een steunkleur bijvoorbeeld zal men
twee platen op stand dezelfde instelling) moeten gebrui-
ken. Bij meerkleurendruk zal men de gevraagde kleurscha-
keringen meestal uit geel, cyaan, magenta en zwart opbou-
wen en moet men met vier platen werken. Hierbij kunnen
dan een of meerdere separate kleuren als steunkleur worden
toegevoegd. Meerkleurenpersen hebben de mogelijkheid
meerdere kleuren in een drukgang te drukken.
AI naar gelang de grootte van de machine spreken we van
klein- of grootoffsetdruk. Kleinoffset heeft meestal de
maten A4 of A3 (figuur 11). De filmvervaardiging is hierbij
vaak niet noodzakelijk omdat de platen in een speciale Ca
mera worden belicht.
De oplagen zijn klein maar de kwaliteit is meestal behoor-
lijk tot goed. Bij grootoffset, zeker bij kleurendruk, komt
het op sluitwerk aan en hier speien de kwaliteit van rubber
doek, drukplaat en papiersoort een belangrijke rol (hguur
12). Vooral boeken, tijdschriften en kranten worden met dit
procede vervaardigd maar ook reclame- en advertentiewerk
wordt in offset gedrukt.
Zeefdruk
Zeefdruk werd in eerste instantie niet tot de druktechnie-
ken gerekend omdat de mogelijkheden beperkt waren en de
apparatuur minder geschikt. Een zeef maken kostte veel
tijd, inspanning en geld en omdat het gebruikte weefsel
meestal grof was, was het resultaat bescheiden te noemen.
Toch zou dit sjabloneerprocede, stammende uit begin 1900,
het ver brengen. De zeefdruk bestond oorspronkelijk uit
een zeefbak met 'ßjnmazig' weefsel en een rakel (hguur 13).
Op het weefsel werd een met de hand in folie uitgesneden
model gelegd en hierop werd de inkt aangebracht. De inkt
werd handmatig met behulp van een rakel over de zeef ver
deeld. Op de niet afgedekte delen liet het gaas dus inkt
door op het onderliggende papier. Het produkt dat na het
wegnemen van de hulpattributen achterbleef was een grove
afbeelding van het niet afgedekte oppervlak met een dikke
inktlaag zodat elke afdruk separaat moest drogen. Dit be- Figuur 11.
reikte men door smalle droogrekken boven elkaar te maken Kleinoffietpers.
I996-XXII-4
waarop telkens een afdruk werd inge-
schoven hetgeen veel ruimte vroeg.
Klein en nauwkeurig werk was met
deze techniek dus uitgesloten.
Toen op fotograßsche wijze een zeef-
drukbeelddrager vervaardigd kon wor
den was dit een enorme vooruitgang.
Hierbij wordt een positief model geko-
pieerd en op de lichtgevoelige gelatine-
laag van het zijdegaas overgebracht.
Dit gaas zit op een spanraam (in elk
gewenst formaat te vervaardigen). De
door het licht verharde delen vormen
dus het sjabloon, de onverharde delen
worden met water weggespoeld. De nu
opgebrachte inkt wordt door het rakel
door de openingen van het zijdegaas
geperst. Door verbetering van het zij-
deweefsel, zeefdruk wordt ook wel
silkscreen genoemd, en de technische
mogelijkheid om de zeef te mechanise-
ren kon men niet alleen grotere vlak-
ken maar ook allerlei vormen bedruk-
ken.
Tenslotte is het de textielindustrie ge-
lukt het weefsel zo ßjnmazig te produ-
ceren dat zelfs heel ßjn drukwerk met
zeefdruk te realiseren is. Ook de zeef
druk is geautomatiseerd (figuur 14) en
de zeefdrukmachines bieden steeds
meer mogelijkheden om de beeiden
met foto- en computertechniek naar
het drukprocede over te dragen. Met
het bedrukken van niet vlakke voor-
werpen deed de zeefdruk opnieuw een
stap vooruit. Het zeefdrukprocede is
op deze wijze uitgegroeid tot een vol-
waardige druktechniek. Een voordeel
van zeefdruk is dat het drukwerk licht
echt is en indien op plastic gedrukt
ook weerbestendig. Kaarten in abri's
zijn daarom veelal met dit procede uit
gevoerd.
Digitaal drukken
Computer-to-paper, Shortrun Coulor
Printing, Digital Printing, Printing-
on-demand. Het zijn veel gebruikte
termen als er gesproken wordt over di
gitaal drukken. En eigenlijk geven
deze termen de eerder genoemde ver-
drukinkt
plaatcilinder
vocht
papier
40
