KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I997-XXIII-I
Carrara. Ze stammen uit de periode
eind jaren vijftig. Daarna komen er
lichtere tinten en grotere contrasten,
en een enkele maal een abstechertje
naar een vlakker gebied, zoals Neder-
land, maar dat overtuigt niet echt.
Soms gaat hij echt de mist in, bijvoor-
beeld bij de panoramakaart van Karls
ruhe, waar de zichtlijnen parallel lood-
recht op ons afkomen, wat misschien
in deze tussen twee bergruggen inge-
klemde stad 00k moeilijk anders kan,
maar tot een geforceerd beeld leidt.
Ook als de gebieden te groot worden,
zoals bij de Himalaya, lukt het soms
niet te overtuigen, ook al zijn de de-
tails nog zo knap weergegeven. Maar
goed, we weten nu dat hij het wel kan,
en dat hij het ook over weet te dragen.
Het werk wordt nu door een staf van
medewerkers gedaan in zijn studio, en
er is sprake van lange wachttijden.
En het werk is niet alleen door de toe-
ristenindustrie maar ook door weten-
schappers ontdekt. Een van de triom-
fen van Berann, die in eigen land
nooit enige erkenning van weten-
schappelijke zijde kreeg, is dat hij door
de Columbia universiteit in New York
gevraagd werd panoramakaarten van
de zeebodem te maken. U kent ze
waarschijnlijk ook uit de National
Geographie. De kritiek van weten-
schappelijke zijde in Oostenrijk heeft
altijd benadrukt dat hij de werkelijk-
heid verdraait, geweld aandoet -maar
die kritiek is dan afkomstig van lieden
die zieh niet realiseren dat de karto-
graaf altijd de werkelijkheid transfor-
meert en altijd kunstgrepen uitvoert
Figuur 7. Panora
makaart van het ei-
land Capri, door
H.C.Berann, circa
i960.
om het wezenlijke voor een bepaalde doelstelling over te
dragen. Michelin krijgt ook nooit kritiek op zijn verteke-
ning van de werkelijkheid zoals bij verkeerspleinen die tot
tienmaal groter worden getekend dan de werkelijkheid al
leen om de automobilist te helpen bij het vinden van de
juiste afslag. Berann's beeiden geven een goede indruk van
het landschap, en daar gaat het om.
Uitgangspunt van de panoramakaarten van het onderzeese
relief vormden hier de lodingskaarten van de gebco, op
basis waarvan op werkbladen dieptelijnen zijn ingetekend.
Tevens werd beredeneerd wat de onderzeese terreinvormen
moesten zijn. Dat ging aan de hand van kaarten van de ver-
onderstelde struetuur van de schollen en de krachten die
daarop werkten. Dat alles gaf Berann dan voldoende mate-
riaal om een poging te doen een panoramakaart van de zee
bodem te vervaardigen. De dimensies zijn echter dusdanig,
dat hij alleen een sprekend relief kon verkrijgen door de on
derzeese terreinvormen 200 maal te overdrijven. Ik laat daar
in figuur 8 nog een detail van zien, en wel van de Rodriguez
breukzone. De produetie van zo'n 'wetenschappelijke'
panoramakaart is helemaal in lijn met de funetie van de
kartografie die nu zo in vogue is, namelijk de wetenschap
pelijke visualisatie.
Toch zie ik Berann liever boven water, ook al is het in een
maritieme omgeving. Hij heeft ook ooit eens voor de Na
tional Geographie een serie kaarten gemaakt van de Caribi-
sche eilanden, zoals de afbeelding in figuur 9 van naar ik
meen St. Vincent - het zijn prachtige droomwerelden, die
tegelijk uiterst funetioneel zijn en aan hun wervende doel
stelling beantwoorden - als zodanig paste Berann's werk he
lemaal in het programma van de studiedag Alledaagse Kar
tografie (georganiseerd door de nieuwe werkgroep Karto-
grafische Vormgeving) omdat het de alledaagse beslomme-
ringen doet vergeten!
Literatuur
Berann, H.C. (1968), Aus meiner Panoramawerkstätte.
Mitteilungen der Osterreichischen Geographischen Gesell
schaft, Band 110, Heft 11/111.
Ormeling, F.J. (1973), Verslag lezing Berann. In: Geude-
ke, P.W. F.J. Ormeling (red.), Driedimensionale Karto
grafie. Verslag Studiedagen Ede 1973, pp 30-39. Gronin
gen: NVK.
Summary
F.J. Ormeling - The panoramic maps oft Heinrich C. Berann
Keywords: visualisation, relief representation, survey
From winning a contest for a poster for the new Grossglockner
Hochalpenstrasse in 1936 until the advent oft CAD techniques
Heinrich C. Berann has dominated the scene and set the trends
in the produetion oft panoramic maps. This paper describes the
development oft this style and the method oftproducing these
maps, that are usedfor tourist brochures as well as for scientific
purposes. Examples ofthe latter are the sea floor relief panora
mic maps he drew for the National Geographie Magazine.
23
