De kaart als communicatiemiddel bij de
vijftiende Elfstedentocht
34
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT I997-XXIII-I
RS. Hellingwerf
productie en gebruik van geografische informatie, communicatie trefwoorden
production and use of geographical Information, communication keyword s
production et utilisadon de l'information geographique, communication MOTS-CLES
Het organiseren van een Elfstedentocht vergt een grote
inspanning, mede omdat er veel instanties bij betrok-
ken zijn. Om over een aantal aspecten van de organisa-
tie te kunnen communiceren, mögen er, zowel voor als
tijdens de tocht, geen misverstanden over de plaatsbe-
paling ontstaan.
Om dergelijke problemen te voorkomen werd de au-
teur twee jaar geleden benaderd door de voorzitter van
de vereniging 'De Friesche Elf Steden, de heer H.
Kroes, met het verzoek om kaarten te maken voor de
vereniging. Het uitgangspunt daarbij was het vervaardi-
gen van goed en duidelijk kaartmateriaal, dat alle be-
trokkenen kunnen gebruiken.
Opzet
De Provincie Friesland (Provinsje Fryslan), die de facilitei-
ten heeft voor het maken van de kaarten, beschikt over een
geografisch informatiesysteem (Arc/Info) en een tekenpak-
ket (FreeHand). Bij de keuze tussen die twee voor het ver-
vaardigen van kaartmateriaal speelde een aantal aspecten
een rol.
In de eerste plaats zijn de eisen gei'nventariseerd die de ray-
onhoofden aan de kaart stellen. De route is niet, zoals mis-
schien verwacht, in 11 rayons opgedeeld, maar in 21, met
een grote variatie in lengte. De door de rayonhoofden ge-
wenste detaillering heeft de keuze voor schaal 1:25.000 be-
paald. De totale route van bijna 200 km beslaat een gebied
van 45 x 55 km. Dit zou uitmonden in een onhanteerbare
plot van 190 x 250 cm. Daarom is gekozen voor kaarten op
A3-formaat, die zodanig zijn ingedeeld dat ieder rayon op 1
of 2 kaartbladen past. Zo is een 'atlas' van 26 kaarten ont
staan, die samen de totale route bestrijken (figuur r). Een
rayonhoofd heeft vooral te maken met een of twee kaarten
van zijn rayon, het bestuur met de volledige atlas.
Verder is gekeken naar de aard van de weer te geven objec-
ten. Belangrijk voor de rayonhoofden zijn de bruggen. Dat
zijn er ongeveer 225 over het gehele traject. Niet alleen het
soort brug (vast of beweegbaar), maar 00k de onderdoorrij-
hoogte' speelt een rol. Deze is uiteraard afhankelijk van de
waterhoogte en kan dus wijzigen. Het ligt daarom voor de
RS. Hellingwerf
is verbonden als
kartograaf aan de
vereniging 'De
Friesche Elf Ste
den en werkzaam
bij de Provincie
Friesland als coör-
dinator kartogra-
fie GlS-medewer-
ker (Postbus
20120, 8900 HM
Leeuwarden).
hand een dergelijke hoeveelheid varia-
bele gegevens op te slaan in een gege-
vensbestand. Om die reden is de keus
gevallen op kaartvervaardiging met be-
hulp van het gis. Alhoewel hiermee
misschien niet op de eenvoudigste ma-
nier getekend kan worden, biedt het
wel een optimale combinatie aan mo-
gelijkheden van kaartvervaardiging tot
bijhouding.
Opbouw
De route is als lijn op schaal 1:25.000
gedigitaliseerd. Alle bruggen en begin-
en eindpunten van de rayons zijn als
knooppunt aan de lijn gekoppeld.
Door de knooppunten te nummeren
kon een verbinding gelegd worden
met het gegevensbestand. Ook is aan
ieder lijnstuk het nummer van het bij-
behorende rayon toegekend.
De gegevens over de bruggen konden
voor een deel uit oud analoog materi-
aal worden achterhaald, maar moesten
verder ook bij bijvoorbeeld de rayon
hoofden opgevraagd worden. Opgesla-
gen kunstwerken zijn: vaste brug, be-
weegbare brug, dam en sluis. Van de
bruggen is voorzover bekend de naam,
de breedte en de onderdoorrijhoogte
vastgelegd.
Op de jaarlijkse rayonhoofdenvergade-
ring in 1995 zijn de eerste resultaten aan
bestuur en rayonhoofden gepresen-
teerd. Iedereen kon opmerkingen plaat-
sen. De rayonhoofden werd gevraagd
de gegevens van hun rayon nauwkeurig
te controleren. De onderdoorrijhoogte
riep veel vragen op, maar werd na ver-
duidelijking eenduidig gecorrigeerd.
