Rum
»..„d
i997"XXIII-i
Helsinki
SlocWiciin),
Warschau
-"Slowakei
PrcMjurg
9'srerreich
Sio35vrf~
"Zasreö
Ii Sosmort
J und
eteegowlm
r M°nacQj\ oMa/i
10» Jucjo-
/stawion SoI
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
spronkelijk in bezit waren. Vergelij-
king met de huidige situatie wordt ver-
gemakkelijkt door vermelding van ver-
plaatsing of verdwijnen van wegen,
boerderijen en waterlopen die op de
kaart nog wel voorkomen. Het is ver-
bazingwekkend - en daardoor herkent
men in deze bespreking waarschijnlijk
de leek - te constateren in welke be-
langrijke mate de perceelsgrenzen be-
houden zijn gebleven sedert 1722. In
de meeste gevallen zijn ze nog makke-
üjk te herkennen op de huidige topo-
grafische kaart.
Groningen is een van de weinige, zo
niet de enige provincie, waar nog geen
kadastrale atlassen (facsimile's van de
minuutplans van 1830-1840) van ver
sehenen zijn. Met deze uitgave revan-
cheert de provincie zieh op wel heel
bijzondere wijze. Wanneer te zijner
tijd 00k de kadastrale atlassen zullen
verschijnen zullen die dan wel de vol-
ledige situatie weergeven en 00k het
grondgebruik goed inventariseren,
maar na deze fraaie gekleurde voorgan-
ger kan het niet anders of ze zullen
00k wel een beetje teleurstellen.
De Atlas der Provincielanden van Gro
ningen is bij uitstek bedoeld voor lo-
kaalhistorici, historisch-geografen en
kartografen, maar verder voor allen die
in de ontwikkeling van het landschap
in het algemeen en van Groningen in
het bijzonder ge'fnteresseerd zijn. Voor-
al door de uitstekende beschrijvingen
bij de afeonderlijke kaarten is het ma-
teriaal goed toegankelijk gemaakt.
F.J. Ormeling
Diercke Weltatlas
4. aktualisierte Auflage. Braunsch
weig: Westermann Schulbuchverlag
GmbH, 1996. 275 pp., 30 x 24 cm.
isbn 3-14-100600-8.
Hoewel de titel het misschien niet di-
rect doet vermoeden betreft het hier
een schoolatlas. De titel van de eerste
druk in 1883 (zes jaar na de eerste Bos'
Schoolatlas) was hierin duidelijker:
Schulatlas für Höhere Lehranstalten.
Deze bespreking betreft de geheel bij-
gewerkte uitgave van de 1988-editie.
En het is onvermijdelijk om hier en
daar een vergelijking te maken met de
eveneens onlangs geheel bijgewerkte
Grote Bosatlas.
Schoolatlassen is een bijzonder soort
atlassen. Ze zijn speciaal gemaakt voor
het onderwijs en daardoor minder ge-
schikt voor algemeen gebruik. Een
schoolatlas telt maar een beperkt aan-
tal geografische overzichtskaarten met
weergave van plaatsen en wateren met
hun namen, autowegen en spoorwe-
gen en de reliefweergave (Diercke:
physische Karte). Dat blijkt 00k uit de
omvang van het register: de Diercke
Weltatlas telt ongeveer 15.000 namen
en De Grote Bosatlas ongeveer 21.000,
maar de zogeheten gezinsatlassen in
dezelfde prijsklasse bevatten vijf tot zes
maal zoveel namen. Het merendeel
van de kaarten zijn thematisch en die
kunnen in drie categorieen worden
verdeeld: de economische kaarten met
bodemgebruik, mijnbouw en industrie
(Diercke: Wirtschaftskarte), de staat
kundige kaarten met de grenzen van
landen of delen daarvan (Diercke: po
litische Karte) en de overige kaarten
over allerlei onderwerpen in grote of
kleine gebieden. De wereld wordt in
schoolatlassen 00k niet uniform be-
handeld. Integendeel: de nadruk ligt
op het eigen land en op de directe om-
geving. In de Diercke Weltatlas gaat
21% van de bladzijden over dat eigen
land, bijna 19% over Europa en 41%
over de rest van de wereld. In
De Grote Bosatlas is dat resp. 20%,
24% en 31%, terwijl Nederland bijna
negen maal kleiner is.
Door de grote diversiteit aan kaarten
en kaarttypen geeft een schoolatlas een
goed inzicht in de stand van de grafi
sche technieken en de kartografie zelf
in dat land. Bovendien geeft het een
Politische Karte: Europa - Staaten
goed beeld hoe een volk het eigen land
ziet, hoe het de omgeving en de rest
van de wereld waarneemt. Dat alles
maakt een schoolatlas zo bijzonder:
het is in feite een sterk cultureel be-
paald produet. Een beter souvenir van
een land is voor een kartograaf haast
niet denkbaar.
De Diercke Weltatlas geeft dus een
beeld van wat de Duitsers van hun
land vinden en hoe zij tegen hun om
geving aankijken. En vergelijkt men
dit beeld met dat in een vorige editie
uit 1976 (toen nog op het wat kleinere
DIN A4-formaat), dan is er 00k aardig
wat veranderd. Dat komt voor een be-
langrijk deel door de Duitse eenwor-
ding in 1990. Maar de wijze van visu-
alisatie is 00k sterk beinvloed door het
verschijnen in 1974 van de Alexander
Weltatlas. Dit is 00k een schoolatlas,
met een destijds geheel nieuwe opzet,
die helaas nooit in dit tijdschrift is be-
sproken. Op het eerste gezicht lijkt de
nieuwe Diercke meer op de Alexander
Weltatlas dan op de oude Diercke,
vooral wat betreft de economische en
de staatkundige kaarten. Maar bij na-
dere bestudering blijkt de Diercke
Weltatlas dit karakteristieke kleur- en
symboolgebruik toch op een eigen
wijze te hebben toegepast. En dat is de
atlas als geheel duidelijk ten goede ge-
komen.
De ontsluiting van de Diercke Weltatlas
is zonder meer goed: er zijn bladwij-
zers op het schutblad voorin, met extra
58
