KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I997-XXIII-2
lend, maar niet ingericht op het ver-
strekken van bij-de-tijdse statistische
informatie: vaak beschikken ze er zelf
niet over. Door het ontbreken van
volkstellingen en door recente maatre-
gelen ter bescherming van de privacy
zijn er geen recente cijfers beschikbaar
over bijvoorbeeld religie. Een ander
probleem is dat informatie misschien
wel beschikbaar is, maar dat er bedra-
gen voor in rekening gebracht worden
die voor een dergelijk project niet
haalbaar zijn. Daarom ontbreekt bij
voorbeeld een kaart van de drukte op
de wegen. De cijfers zijn er wel, maar
ik vond ze te duur.
De belangrijkste bron vormen de rap-
porten van het Centraal Bureau voor
de Statistiek (cbs). Het gaat daarbij
om openbare publicaties die in biblio-
theken geraadpleegd kunnen worden.
Daarnaast is 00k een aantal provinciale
rapporten gebruikt; verder incidenteel
de kranten en publicaties van de Frys-
ke Akademy. Voor de kaarten over be-
drijfs- en bouwterreinen heb ik bij de
gemeenten informatie opgevraagd.
Drie gemeenten hebben daarop helaas
niet gereageerd.
De rapporten van het cbs geven in de
regel gegevens van tenminste een jaar
oud. In iedere kaart zijn zoveel moge-
lijk de bronnen met jaartal vermeld.
Het spreekt voor zieh dat de gebruiker
het liefst overal het jaartal 1996 zou
zien. De kaart met de inkomenscijfers
per gemeente is helaas al weer verou-
derd. Op het moment dat het boekje
goed en wel in de produetiefase was
beland, versehenen er nieuwe cijfers.
Voorlopig moeten de eerste oplagen
het met de oude gegevens doen. Wel
kon nog net de nieuwe dienstregeling
van de busmaatschappij verwerkt wor
den die op 1 november verscheen.
Kartografische weergave
en tekst
Bij de keuze voor een verantwoorde
weergave had ik slechts zwart/wit tot
mijn beschikking. Dat was niet alleen
een kwestie van kostenbesparing. Ik
ben 00k van mening dat een goed ont-
worpen monochrome kaart, zeker voor
thematische kaarten, niet voor kleur
onder hoeft te doen. Een goed, niet
schreeuwerig gebruik van kleur is niet
allen gegeven. Het eventuele gebrek
aan uitstraling van het boek voor de
potentiele koper wordt ruimschoots
goedgemaakt door de kleurige luchtfo-
to op het omslag.
Het grafisch ontwerp binnen de kartografie is in mijn op-
tiek zeker onderhevig aan smaak. Tegelijkertijd zie ik mij als
geschoold kartograaf natuurlijk gedwongen om de leesbaar-
heid van de kaarten met de ter beschikking staande midde-
len zo groot mogelijk te krijgen. Ik heb daarbij voor de
meeste kaarten naar een sober, maar niet saai, kaartbeeld
gestreefd. Om de leesbaarheid van de atlas als geheel te ver-
groten zijn er twee middelen toegepast: het toevoegen van
een uitvoerige tekst - daarover zo dadelijk meer - en het zo
klein mogelijk houden van het aantal choropleten. Hoewel
choropleten uitermate informatief kunnen zijn, zou een
boek vol met alleen dat kaarttype gauw saai worden. Uit-
eindelijk zijn toch nog 30 van de 52 kaarten choropleten ge
worden (zie figuren 3 en 4). Verder zijn er 8 kaarten met to-
pografische dementen opgenomen, 5 kaarten met verlopen-
de grijstint (zie figuur 1), 5 kaarten met propordonele punt-
symbolen en 4 kaarten met puntsymbolen voor nominale
gegevens (zie figuur 2). Een choropleet is overigens vele
malen sneller gemaakt dan welk ander kaarttype dan 00k,
dus als vlugge 'boekjesvuller' zeer geschikt.
Weliswaar "prägen sich nur leere Karten dem Gedächtnis
ein", maar ik heb getracht om verschillende choropleten
wat interessanter te maken door er meerdere informatie-
lagen in te verwerken. Zo bevat het kaartje over buitenlan-
ders niet alleen gegevens over het aandeel buitenlanders,
maar 00k over een relatieve oververtegenwoordiging van be-
paalde groepen in Friesland, met name Mediterranen en
Duitsers (figuur 3).
Bij het vaststellen van de klassen voor de choropleten heb ik
naar een optimale selectieve waarneming gestreefd: iedereen
wil in een atlas toch eerst zijn eigen woonplaats of gemeen
te zien. Om die selectieve waarneming te bereiken, heb ik 4
grijstrappen aangehouden, waarnaast wit in de regel voor de
achtergrond gereserveerd bleef. De choropleten omvatten 31
administratieve eenheden (gemeenten), soms een paar meer
voor uitgesplitste Steden, zodat bij 4 klassen er gemiddeld
Figuur 2. Kaan bijna 8 eenheden per klasse zijn. De klassengrenzen zijn al-
V.f. tijd getrokken op basis van de verdeling van de waarden,
V.f.
Basis- en fuortset ünderwiis:
heechste ünderwiisnivo per plak
Basis- en voortgezet onderwijs:
hoogste onderwijsniveau per plaats
O basisskoalle basisschool
O straal fan 10km om VWO-skoalle
hinne
straal van 10km om VWO-school
31
