i 1
-\
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I997-XXIII-2
ondergrond verwijderd worden. Deze
hebben immers geen wezenlijk ver
band met het thema van de kaart en
dienen slechts ter orientatie. Dit laat-
ste kan echter veel beter bereikt wor
den met een inzetkaartje en het opne-
men van toponiemen in het kaart-
beeld. Door het vereenvoudigen van
de topograhe is het mogelijk geworden
de verschallende aartsdiaconaten op de
voorgrond te laten treden. Uiteraard
zijn ook de namen daarvan opgeno-
men in de kaart en de legenda.
Bij het ontwerpen van de legenda is er
van uit gegaan dat alle thematische in-
formatie uit de oorspronkelijke kaart
behouden moest blijven. Alle variabe-
len moesten dus gehandhaafd worden.
De beste manier om dit te bereiken
leek het om de binaire variabele te
Verplaatsen' van het symbool naar het
kaartschrift, door gebruik te maken
van onderstreepte tekst. Normaliter
wordt deze oplossing niet zo elegant
gevonden, en zelfs als een 'typograh-
sche lelijkheid' gezien. Maar in het
geval van symboolzwakte, waar we hier
mee te maken hebben, is er weinig
keus. Een alternatieve oplossing is om
gebruik te maken van kleinkapitalen,
maar in praktijk blijkt dit te weinig op
te vallen.
De overige twee variabelen kunnen
tegen elkaar worden uitgezet in een
matrix. Uiteraard worden hierin alleen
die combinaties opgenomen die voor-
komen in de kaart. Op de eerste as
wordt de kwalitatieve variabele uitge
zet. Om deze weer te geven is gekozen
voor figuratieve vormen, die makkelijk
te associeren zijn met de betekenis
ervan. Op de tweede as is de tijd uitge
zet. Een goede methode om deze ordi
nale variabele weer te geven is het ge
bruik van grijswaarden, omdat dit
volgorde suggereert. Omdat het gaat
om puntsymbolen is het echter moei-
lijk om onderscheid te maken tussen
verschillende grijswaarden, en is het
moeilijk om de relatie te leggen met
een bepaalde legendacategorie. Om die
reden is gekozen voor slechts drie grijs
waarden (wit-grijs-zwart), met toevoe-
ging van een zwarte stip voor elke
tweede stap.
Door een kleine verschuiving van het
kaartbeeld kon binnen het stramien
van het boek waarvoor de kaart be-
doeld is toch een bescheiden vergro-
ting van de schaal bereikt worden. Dit
komt de leesbaarheid van de kaart ten
goede.
Omdat als uitgangspunt is genomen
dat alle thematische informatie uit de
oorspronkelijke kaart gehandhaafd
moest blijven is het kaartbeeld on-
danks een grote verbetering toch nog
wat vol. Omdat alle drie variabelen
even goed moeten blijven uitkomen
strijden ze om de aandacht van de
lezer. Hierdoor is ook de verbeterde
versie alleen goed bruikbaar op het ele-
mentaire leesniveau. Toch is alle nood-
zakelijke informatie veel beter en snel-
ler uit de kaart te halen en oogt het ge-
heel veel rüstiger. De samenstellers van
geschiedkundige werken zouden toch
eens moeten overwegen in dit soort
gevallen een kartograaf in te schakelen!
Th. Smits
aß. 5
Overzicht van de middel-
eeuwse parochiekerken in
Oost-Nederland en van de
kerken waarvan het kapit-
tel van Deventer in de late
middeleeuwen het collatie-
recht bezal. De (globale)
datering van de kerken
berust op vermeldingen in
schriftelijke bronnen en op
archeologische en bouw-
historische gegevens.
Behalve de kerken van het
aartsdiakonaat Deventer
zijn ook die van de aarts-
diakonaten Oldenzaal en
Emmerich aangegeven,
evenals een aantal kerken
gelegen in andere aan dat
van Deventer grenzende
aartsdiakonaten. De ker
ken in de achterhoek be-
hoorden in de middeleeu
wen tot het bisdom Mün
ster. Opmerkelijk is dat de
kerken die aan Deventer
toebehoorden onder-
streept) met uitzondering
van Delden en Borne alle
in het eigen aartsdiakonaat
waren gelegen.
Op basis van: Muller
Hzn. 1921Ter Kuile
1964. Ter Kuile 1974.
Slicher van Bath 1977. dl.
1, bijlage 2. van Kesteren
1984. bijlage 3. aangevuld
met eigen onderzoeksgege
vens. (Tekening: T. Smits)
Sleenwijk
Genemuiden® (Jj
MaslenbroekQ 9H
IJsselmulden
o
Hardenberg
Tubbergen
er an
DEVENTER
TWENTE
Oldenzaal
V r.r IHK
Deventer
-l.r y,.i
Zutphen
Haaksbergen X'
.-lür-mel
"r-ngi."
Arnhem
Z"7 /Angerkf K*PPel OLaag KePP*[ Lichlenvoorde^
#Dulven Nw Zevenaar
lestervnnrt O rüdem Aufnhl A
Terborg A
BISDOM MUNSTER
Winlerswgk J
»--«\Westervoorl O „Didam ®Wehi'>.#
Eist 'V -proessen EMMERICH %-V-
#Oud- Ellen Sllwolde_
1, -Dinnperlo
v s-Heerenberg --
TEIlen„Netterden
'•Nieder File
Wjleder Ellen ®Gendnngen '.f
TEmmerich
n"
Griethausen1-'
Deventer plaats met kapittel
Wichmond plaats met parochiekerk, klooster of stift
Bainmen plaats met kerk van het kapittel St.Lebuines
van kerk, klooster of stift
DEVENTER aartsdiakonaat of bisdom
1350-1550O
1200-1350 J S
1050-1200 t
900-1050
700-900 m
nvier
huidige rijksgrens
grens aartsdiakonaat
Figuur 2. Een verbeterde versie van de kaart uitfiguur 1.
47
