KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I997-XXIII-3
apparatuur. Slechts weinig mensen houden zieh bezig
met gegevensexploracie.
2. Analyse van ruimtelijke gegevens: het werken met min of
meer bekende gegevens en het zoeken naar relaties daar-
tussen. Voor dergelijke visualisaties is vaak de bij het gis-
pakket geleverd visualisatiegereedschap voldoende. Het
betreft een wat grotere groep mensen, die allen met het
op te lossen probleem bekend zijn en op de hoogte zijn
van de aard van de gegevens.
3. Het presenteren van ruimtelijke gegevens aan een grotere
gedefinieerde doelgroep. Hierbij Staat de communicatie
voorop en hieraan heeft de kartografie van oudsher altijd
sterk richting gegeven. Als hulpmiddelen dienen de kar-
tografische module van een Gis-pakket of een kartogra-
fisch tekenpakket. Deze Strategie kent de meeste beoefe-
naars en nog een veel grotere groep afnemers.
Ieder type gebruik steh zijn eigen eisen aan de functionali-
teit en aan de mate van interactiviteit die het visualisatiege
reedschap moet bieden. Voor het uiteindelijk kaartproduet is
daarnaast van belang te weten of dit op papier of op een
beeldscherm wordt afgebeeld. Twee boeken welke een recen-
te kijk op visualisatie en kartografie geven zijn geredigeerd
door Hearnshaw Unwin [1994] en MacEachren Taylor
[1994]Meer aandacht voor de gewenste functionaliteit van
een kartografisch pakket is te vinden in het intussen al wat
gedateerde artikel van Blackford Rhind [1988]. Voor de
lezers is een aparte checklist (kader 1) bij dit artikel gevoegd.
Soorten pakketten
en hun visualisatiemogelijkheden
Er bestaat een grote diversiteit aan gis- en aanverwante
pakketten. Zo geeft het Gis World Sourcebook [1993] alleen
al een overzicht van 282 verschillende Gis-pakketten, welke
overigens lang niet allemaal in Nederland of Belgie verkrijg-
baar zijn. Mapping Awareness van februari 1996 vermeldt er
bijna 100 en GIS Europe van april 1997 geeft een overzicht
van 176 pakketten. Opmerkelijk is, dat het merendeel thans
Tabel 1. Soorten pakketten voor visualisatie van GIS-data en hun kenmerken.
Pakketten voor
Gis-georienteerd
kartografisch-georienteerd
visualisatie Gis-data
OJ
wo
s
standaard
sc
HS
Q_
3
-0
0
E
CT3
<L>
OJ
sc
sc
E
E
HS
Q_
0
soms
<U
~o
sc
rö
SC
HS
Q_
E
3
=J
tu
rö
r+v raster en vector
sc
HS
0
Q_
0
HS
-5
OJ
OJ
OJ
E
HS
E
tu
OO
r/v raster of vector
<3
-5
U
Q_
OJ
<U
e
OJ
SC
HS
ca_
tu
sc
HS
OJ
sc
HS
12
Q-
HS
-E
kenmerken
0
eüo
CO
u
SC
OJ
-0
fc?
f«
cö
sc
<u
Q_
O
o3
HS
E
OJ
ovo
HS
E
<3J
tu
E
~E
E
-S
E
HS
geografische coordinaten
papieren coördinaten
topologie
tabulaire data
Symbolen aan attributen gekoppeld
eigenschappen aan attributen gekoppeld
opbouwen Gis-database
classificaties
eenvoudige analyses
zwaardere analyses (buffer en overlay)
multimedia (geluid, animatie, 3-D)
raster- of vectordata
r+v
r/v
r/v
r/v
r/v
V
V
V
V
V
r
r
eigen programmeertaal
onder Windows nt werkt, bijna 10%
onder Unix en minder dan 1% alleen
onder het besturingssysteem van Apple
Macintosh. Daaruit blijkt een duidelij-
ke teruggang op dit gebied van Apple,
die in het verleden met name in de
Verenigde Staten een veel groter aan-
deel had.
Deze pakketten kunnen aan de hand
van hun functionaliteiten in een aantal
categorieen worden onderverdeeld.
Daarbij zullen voor iedere categorie de
belangrijkste voor- en nadelen worden
genoemd en een aantal voorbeelden.
Waar nodig, worden sommige pakket
ten ter verduidelijking wat nader om-
schreven.
Een eerste tweedeling kan gemaakt wor
den op grond van het gebruikte coördi-
natensysteem. Echte Gis-pakketten ma-
ken gebruik van geografische coördina-
ten (bijv. geografische lengte en breedte,
utm of rd), samen met het vastleggen
van de topologie en het gebruik van een
database. Pakketten waarbij de nadruk
meer op visualisatie ligt, werken daaren-
tegen veelal met kaartcoördinaten (bijv.
het aantal cm's of inches t.o.v. de linker-
bovenkant), zonder topologie en data
base. Dit is een belangrijk onderscheid,
omdat bij het gebruik van kaartcoördi
naten veel Gis-functionaliteit verloren
gaat, maar de opmaak van kaartbeeld en
vooral de randinformatie (zoals titel en
legenda) veel gemakkelijker gaat.
Een samenvatting van de verschillende
soorten pakketten en hun belangrijkste
kenmerken is gegeven in tabel 1. Hier
uit blijkt, dat pakketten voor weten-
schappelijke visualisaties (zoals Uniras
of spss) en voor gebruik op Internet
niet zijn opgenomen. Van beide is de
kennis en ervaring nog te fragmenta
risch, om een goed overzicht te geven.
Gis-georienteerde pakketten
De 'echte' Gis-pakketten werken met
geografische coördinaten, topologische
relaties en een database. Binnen deze
groep is op grond van de visualisatie
mogelijkheden een volgende onderver-
deling mogelijk:
Grote Gis-pakketten
Grote Gis-pakketten bevatten een ei
gen visualisatiemodule. De prijs loopt
in de tienduizenden guldens.
Voordelen: men blijft binnen een sys-
teem, waardoor last-minute wijzigin-
gen in de database 00k snel in de kaart
kunnen worden doorgevoerd.
Nadelen: er is geen wysiwyg (What
You See Is What You Get) en het werkt
6
