KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I997-XXIII-4
Excursie längs de Spaarndammer-
dijk, Rijnlands waterkering tus-
sen Amsterdam en Spaarndam
Excursie in Rijnlands polders
längs de Oude Rijn ten oosten
van Leiden
Dr. G.P. van der Ven. S.I.:
knag, 1996.
Folder in zwart wit, 3 x A4 for-
maat, dubbelzijdig bedrukt.
Prijs: 5,- per route.
Als onderdeel van de tentoonstelling
Acht eeuwen droge voeten en schoon wa
ter van 1 juni tot 27 oktober 1996 in
het Museum Boerhaave te Leiden,
werden twee fietsexcursies in de vorm
van een folder door het knag gepre-
senteerd.
Bij de Excursie längs de Spaarndam-
merdijk... is een fietsroute deels gepro-
jecteerd op een topografische kaart
1:50.000 en deels op een Suurland-
Falkplan plattegrond. Beide scans zijn
in zeer licht grijs als ondergrond ge-
bruikt. De tekst is bij de topograßsche
kaart moeilijk leesbaar en bij de Suur-
land-Falkplan plattegrond is de tekst -
op de wijknamen na - zelfs geheel on-
leesbaar. Vanzelfsprekend maakt dit
het orienteren op basis van de kaart in
een onbekende stad knap lastig, zo
niet onmogelijk. Juist op een stadsplat-
tegrond dienen de straatnamen als
houvast. Nu kan je op basis van de
kaart niet zien over welke Straten de
fietsroute loopt, omdat de route over
de straatnamen, die toch al onleesbaar
zijn, is geprojecteerd. Bovendien kan
je door het ontbreken van kleur niet
zien waar water is, een belangrijk
orientatiepunt in een stad als Amster
dam. Ik twijfel er niet aan dat mensen
die Amsterdam niet kennen op basis
van de gescande plattegrond de juiste
weg niet kunnen vinden. De gehele
route had met deze kwaliteit net zo
goed in het geheel op de topografische
kaart 1:50.000 ingetekend kunnen
worden. De toegevoegde waarde die
een stadsplattegrond had kunnen bie-
den, namelijk het orienteren op straat
namen en water, wordt geheel teniet
gedaan door de keuze om de kaart in
het grijs wit te scannen.
De leesbaarheid van de gescande kaart
bij Excursie in Rijnlands Polders... is
beter. Dit komt voor een groot deel
doordat de kaart relatief leeg is en de
tekst vrij groot is afgedrukt. Het be-
treft de Kaart voor Vakantie en Vrije
Tijd Zuid, Holland Noord 1:50.000
van Suurland-Falkplan. Hoewel je met
deze scan aanmerkelijk beter uit de
voeten kan dan met de scans van de
topografische kaart en de stadsplatte
grond, is de kwaliteit ervan onvol-
doende om er goed op te kunnen fiet-
sen. Dit komt voornamelijk door het
ontbreken van kleur, waardoor je niet
kan zien hoe druk een weg is, waar bos
is en hoe de rivieren lopen. Dit zijn es-
sentiele orientatie-elementen voor fiet-
sers. Het interpreteren van de route-
kaartjes wordt bovendien bemoeilijkt
door het ontbreken van legendas,
waardoor je bijvoorbeeld niet te weten
komt dat een stippellijn een fietspad
voorstelt en een vijfcijferig nummer de
identificatie van een paddestoel of
handwijzer aangeeft. De makers van
de kaart gaan er geheel ten onrechte
vanuit dat fietsers vertrouwd zijn met
dit type kaarten. Bij een routekaart
ontbreekt bovendien een schaalstok,
waardoor de afstanden lastig zijn in te
schatten. De enige houvast die je dan
hebt, is de totaalafstand van de fiets
route die in de tekst wordt vermeld.
Een laatste punt van kritiek op de rou-
tekaarten is dat gescande kaarten als
ondergrond gebruikt zijn, waar over-
heen een route is getekend. Hierdoor
wordt dwars over de scan heen gete
kend, wat de leesbaarheid bemoeilijkt.
Bovendien is de route een doorgetrok-
ken lijn die over de weg wordt ge-
plaatst, waardoor men niet meer kan
zien of de weg rüstig is, onverhard is of
dat het een fietspad betreft.
Naar mijn mening doet een organisa-
tie als het knag er beter aan zieh op
een tentoonstelling te profileren met
een goed kaartje waar mensen goed op
kunnen fietsen dan met meerdere on-
duidelijke routekaarten waar mensen
zieh aan ergeren omdat ze de weg
kwijt raken. Bij de Veluwse fietsdag
waar fietsers een kaartje kregen waarbij
de route op een zeer siechte zwart-wit
scan getekend was, ben ik niemand te-
gen gekomen die de kaart gebruikte.
Iedereen fietste op basis van de route-
beschrijving. Een deel van de mensen
gebruikte sowieso nooit een kaart, om
dat ze zeiden daar niet wegwijs uit te
worden. Een ander deel fietste echter
vaak op basis van een kaart, maar zei
zieh niet te kunnen orienteren op basis
van de meegeleverde zwart-wit kaart.
Het kaartje had daardoor alleen een
funetie om te zien welke plaatsen de
route aandeed. De kaartjes van het
knag hebben in mijn ogen dezelfde
beperkte funetie. Ze zouden echter be
ter moeten zijn, omdat de routebe-
schrijving niet gedetailleerd genoeg is
om alleen op basis daarvan de weg te
vinden. Zo Staat er dat je vanaf het
Centraal Station moet fietsen längs het
Station naar het westen en dat je het
water over moet steken via een fiets-
brug. Bij die eerste zin kan het al mis
gaan, want er Staat niet of je aan de
noord- of zuidkant van het Centraal
Station begint. Als je deze instrueties
opvolgt, terwijl je aan de noordkant
uitstapt, kan je lang fietsen voordat je
een fietsbrug tegenkomt.
De kwaliteit van de routekaarten en de
rij-instrueties vind ik te mager. Het
moet echter niet onvermeld blijven dat
de geografische wetenswaardigheden
op een boeiende manier uiteen zijn ge-
zet, waarbij foto's en Fragmenten van
oud kaartmateriaal zijn opgenomen
die veel verhelderen. Bovendien heeft
elk beschreven element een code toe-
gekend gekregen die op de kaart is te-
rug te vinden. Op die manier wordt je
tijdens de fietstocht op dingen in het
landschap gewezen die je anders niet
zou zien. Wel is het jammer dat, als je
van het gebruik van de kaart uitgaat, je
niet snel uitleg over de codes die er op
staan kan vinden. Je moet de hele tekst
doorkijken om de code met bijbeho-
rende verklaring op te sporen.
A. W. Simon van Leeuwen
60
