INTERACTIEF
I998-XXIV-I
kartonet
KartoNET 5
Bestandsformaten op het Inter
net
Op 28 november 1997 is in Utrecht de
themadag Kartografie en het Internet
gehouden. Behalve een aantal zeer in
teressante toepassingen van kartografi-
sche en Gis-toepassingen op het Inter
net c.q. het World Wide Web heb ik
de aanwezigen maar eigenlijk 00k u
opgeroepen om zelf actief te gaan bij-
dragen aan de inhoud van de NVK-ser-
ver. De vorige aflevering van KartoNET
heb ik aandacht besteed aan een drie-
tal interessante site's op het web. Deze
keer zal ik u trachten in te wijden in
de geheimen van de bestandsformaten
binnen het World Wide Web en op
uw browser.
Het www is soms een echt multime-
diaspektakel. Niet alleen statische beei
den, maar 00k animatie, geluid en Vi
deo zien we daar in toenemende mate
verschijnen. Hoe nu dit materiaal te
gebruiken in uw eigen pagina's? Aller-
eerst moeten we misschien wel de be-
langrijkste stelregel van het www hier
naar voren brengen:
klein is fijn en groot slaat dood
Dit credo heeft alles te maken met de
zogenaamde bandbreedte van het
Internet. Met bandbreedte wordt feite-
lijk bedoeld de breedte van de elektro
nische snelweg. Hoe breder de elektro
nische snelweg is, hoe groter de gege-
vensstroom zal kunnen zijn. Hierbij
moeten we bedenken dat de snelheid
op het Internet afhankelijk is van de
zwakste schakel, c.q. het knelpunt of
de flessehals in het netwerk. Deze situ-
atie vraagt dus om het minimaliseren
van het gegevensverkeer, dus het klein
houden van bestanden. Te grote be
standen slaan de browser letterlijk
dood en nopen de gebruiker tot het
stoppen van de gegevensoverdracht.
Alle gangbare bestandsformaten op het
www hebben dan 00k een aspect van
gegevenscompressie in zieh.
Hoewel een web-pagina er op het
scherm meestal als een geheel uitziet
zal, na bestudering van de onderlig-
gende HTML-code duidelijk worden
dat de web-browser, bv. Netscape
Communicator of Microsoft Internet
Explorer, feitelijk een verzameling los-
se bestanden integreert. html is de
lijm van het web. Om overzicht te
krijgen kan de volgende indeling van
bestandsformaten worden aangehou-
den:
HTML-tekstbestanden, het integratie-
c.q. publicatieformaat;
browser-interne formaten, bestands
formaten, die de browser zonder ex
tra voorzieningen kan afbeelden;
bestandsformaten die met een extra
software-insteekmodule (plug-in) zijn
af te beeiden;
bestandsformaten die met behulp
van een extern hulpprogramma (hel-
pers) zijn te gebruiken;
Softwaremodules, die dynamiek in de
pagina's brengen.
htm L-tekstbestanden
Over html kunnen we hier kort zijn:
zie KartoNET 2 of raadpleeg een goed
boek over dit onderwerp (bv. HTML en
Webdesign in de Praktijk van Peter
Kentie). Het is evenwel een 'groeiend'
formaat, dat in de loop der tijd nieuwe
'tags' ofwel commando's erbij zal krij
gen. Dus wel iets om in de gaten te
houden. Hieronder zullen we de overi
ge vier groepen behandelen.
Browser-interne formaten
In het begin van het www was dit een
systeem dat uitsluitend tekst onder-
steunde. Vandaar dat het begrip hyper-
tekst 00k nu nog in relatie tot plaatjes
wordt gebruikt. Toen begin jaren ne-
gentig het National Center for Super-
computing Applications de eerste gra-
ßsche www-browser publiceerde bleek
dit van het begin af aan een groot suc-
ces. De ontwerpers van deze browser,
ncsa Mosaic, kozen aanvankelijk voor
het GiF-formaat omdat hierin al zeer
grote hoeveelheden afbeeldingen be-
schikbaar waren via bulletin boards
(elektronische informatiediensten)
waaronder dat van CompuServe, de
bedenker van het GiF-formaat. gif is
speciaal ontworpen voor gebruik over
netwerken en geeft een hoge mate van
compressie. Uitpakken levert het digi-
taal identieke bestand op als voor het
inpakken. De beperking van gif ligt in
het aantal van 256 kleuren die tegelijk
kunnen worden afgebeeld. Daar komt
nog bij dat publiceren in GiF-formaat
op het www eigenlijk de toepassing
van het Netscape web-veilige kleuren-
palet vraagt. Dit palet bestaat uit een
set van 216 vastgestelde kleuren, mer
een vaste RGB-verhouding (Rood-
Groen-Blauw). Andere kleuren dan
deze 216 zullen niet scherp worden af
gebeeld, maar worden 'gedithered' als
uw monitor op 256 kleuren Staat inge-
steld of deze niet meer dan dit aantal
kleuren kan weergeven. Ook zorgt het
216-kleurenpalet ervoor dat kleuren op
alle computerplatforms (Macintosh,
Windows, unix enz.) er hetzelfde uit-
zien. Dithering is een techniek, waar-
bij een kleur wordt gemaakt door
puntjes in de drie basiskleuren te men
gen. De resolutie van een beeld neemt
daardoor af en het beeld wordt minder
scherp. Er zijn speciale insteekmodules
(plug-ins) voor Adobe Photoshop te
krijgen (o.a. Pantone ColorWeb),
waarmee dit veilige palet kan worden
ingesteld. Omdat kartografische beei
den meestal minder dan 256/216 kleu
ren ondersteunt is gif het uitgelezen
formaat voor kaarten. Houd echter
wel rekening met de paletten en hun
beperkingen. Een bijzondere vorm is
de animated gif, een uitbreiding van
gif, waarbij een aantal beeiden na el-
kaar (frames) in het GiF-bestand wor
den afgebeeld. Ook dit formaat is in
tern. Het is een zeer simpele manier
om toch leven in uw pagina te krijgen.
Omdat gif slechts 256 kleuren onder
steunt bleek dit formaat al gauw te be-
perkt voor het afbeelden van foto's en
andere halftoonbeelden. De oplossing
werd gevonden in het jPEG-formaat.
jpeg (Joint Photographic Experts
Group) is een iso-standaardformaat,
waarmee beeiden in miljoenen kleuren
gecomprimeerd kunnen worden opge-
slagen. Compressie is zonder meer
spectaculair. Door een zogenaamde
'lossy' compressie worden de bestanden
tot een factor 10 verkleind. De beeiden
verliezen iets van hun kwaliteit ten
gunste van een betere compressie. In
pakketten als Adobe Photoshop kun
nen we zelf bepalen hoeveel beeldkwa-
liteit we kunnen missen. Hoewel de
meeste beeiden na decompressie visueel
identiek lijken aan het oorspronkelijke
ongecomprimeerde bestand zijn ze niet
digitaal identiek. Bij satellietbeelden
kan dit eventueel problemen opleveren.
Externe bestandsformaten met een
insteekmodule
Een insteekmodule is een stukje Soft
ware van een derde partij die wordt
ge'installeerd in de directory/map met
insteekmodules van de browser. De in
steekmodule zorgt ervoor dat er naad-
loos functionaliteit aan de browser
wordt toegevoegd. Met name de mo-
gelijkheid om 'vreemde' bestandsfor
maten te kunnen verwerken of af te
beeiden is hierbij belangrijk. Het voert
te ver om hier uitgebreid alle mogelij-
ke typen bestanden te behandelen. In
de praktijk blijkt dat er voor zeer veel
bestandsformaten wel een insteekmo
dule beschikbaar is. Is deze er niet dan
kan een helperprogramma worden
28
