visualisatie
idee
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-I
verslagen
MMM 97
Kaarten in de massamedia
Van donderdag 19 tot en met zaterdag
21 juni 1997 werd in Berlijn een inter
nationale conferentie georganiseerd
door de vakgroep Kartografie van de
faculteit Geografische Wetenschappen
van de Freie Universität Berlin, de
Mass Media Map Conference. Het
thema van deze conferentie was Kaar
ten in de Massamediawaarbij de na-
druk lag op kaarten in dagbladen en
op televisie. De titel van de conferentie
luidde als volgt: Mass Media Maps -
Approaches, Results and Social Impact.
De leiding en organisatie van de con
ferentie waren in handen van prof.dr.
Wolfgang Scharfe en leden en Studen
ten van zijn vakgroep. Aan de confe
rentie werd deelgenomen door zowel
kartografen als 'infografici' (die zieh in
hun beroep niet alleen met kartografie
bezighouden), afkomstig uit elf ver-
schillende landen.
Opzet
De conferentie was onderverdeeld in
totaal negen sessies met elk twee tot
vier presentaties. De algemene, theore
tische papers werden afgewisseld met
'National Reports' over de stand van
zaken op het gebied van onderzoek
naar kaarten in de massamedia. In dit
verslag zullen niet alle bijdragen wor
den behandeld, maar wel de belang-
rijkste theoretische papers, alsmede
een aantal van de National Reports.
Kernonderwerpen
Na een welkomstwoord van prof.
Wolfgang Scharfe begon deze aan zijn
eigen presentatie: 'The Development
of Consciousness in Cartography of
Mass Media Maps'. Hij behandelde
hierin de ontwikkeling van de relatie
tussen de (academische) kartografie
enerzijds, en kaarten in de massamedia
anderzijds. Het ontstaan van de massa
media aan het einde van de 19c eeuw
leidde al snel tot het gebruik ervan als
propaganda-instrument. Vanuit deze
achtergrond kunnen we een directe re
latie leggen met de 'suggestieve' geopo-
litieke kaarten van Karl Haushofer in
de periode tussen de twee wereldoorlo-
gen. Kaarten waren een goed hulp-
middel om de mensen 'warm' te krij-
gen voor het 'Reich'. Deze kaarten
werden door de academische kartogra
fie uiteraard niet voor vol aangezien
wegens hun gebrek aan precisie, com-
plexiteit en op het onderwerp afge-
stemde produetie.
De naoorlogse periode wordt door
Scharfe verdeeld in drie fasen. In de
eerste (tot 1965) is er slechts sprake van
een voortzetting van de vooroorlogse
trend. Tussen 1965 en 1980 ontwikkelt
de kartografie zieh echter tot een we-
tenschap, en de interesse voor kaarten
in de massamedia neemt toe. Daarnaast
is de opkomst van de tv niet meer te
stuiten, wat leidt tot het ontstaan van
een geheel nieuwe categorie massame-
dia-kaarten. De derde periode (vanaf
1980) wordt gekenmerkt door het begin
van academisch onderzoek op het ge
bied van kaarten in de massamedia, een
snelle ontwikkeling van digitale techno-
logie, scherpe concurrentie onder de
massamedia, en onzekerheid over de
ontwikkeling van kartografie en media
in de körnende decennia.
In de tweede bijdrage behandelde prof.
Ferjan Ormeling het academisch on
derzoek naar kaarten in de massame
dia, zowel in het verleden en heden als
in de toekomst. Hierbij werd, naast
kranten en tv, 00k aandacht besteed
aan kaarten in de elektronische media,
zoals op het Internet, met hun eigen
speeifieke kenmerken. Hij probeerde
te komen tot een theoretisch raam-
werk voor verder onderzoek op dit ge
bied aan de hand van een aantal vra-
gen, die voor een deel betrekking heb-
ben op de kenmerken van kaarten in
de massamedia:
boundary files
data
Welke funeties hebben kaarten in de
massamedia en hoe voldoen zij aan
de eisen voor deze funeties?
Welke onderwerpen worden in de
media door deze kaarten gei'llu-
streerd?
Welke technische eisen stellen de me
dia aan het presenteren van ruimtelij-
ke informatie?
Wat zijn de relaties tussen kaarten in
de media en het bijbehorende verbale
of geschreven bericht?
Wat voor onderzoek is nodig om bo-
venstaande vragen te beantwoorden en
in welke volgorde moet dat gebeuren?
Uitgaande van het beoogde theoretisch
raamwerk kan een methodologie wor
den ontwikkeld voor het vervaardigen
van kaarten voor de massamedia. Door
het aan elkaar relateren van de 'kaart-as-
pecten' kan beoordeeld worden wat no
dig is voor een kaart met een bepaald
onderwerp en een bepaalde funetie.
Aan de andere kant van het produetie-
proces moet 00k onderzocht worden of
de kaart daadwerkelijk het gewenste ef
fect heeft op degenen die de informatie
voorgeschoteld krijgen. Daarvoor is het
belangrijk dat wordt gehecht aan een
nog op te stellen kwaliteitsstandaard
m.b.t. leesbaarheid en contrast.
National Report
Verenigde Staten
Patricia Gilmartin merkte in haar pre
sentatie op dat ondanks het steeds gro-
u u
kaart
diagram
ingezonden
brieven
effect
van een -*
nieuws item
nieuws
item
redacteur
kaartlezer
kartograaf/
grafisch ontwerper
Figuur 1. Model van hetproces van verstrekking van ruimtelijke informatie door middel
van massamedia-kaarten.
30
