KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-I
als geheel is een serie geschiedenis-
kaartjes opgenomen). Door kaartjes
met een tijdsdimensie of eventueel een
serie kaartjes van verschillende mo-
menten op te nemen is de ontwikke-
ling van bepaalde ruimtelijke patronen
in beeld te brengen, bijvoorbeeld de
groei van de bewoonde gebieden.
Een minpunt is het feit dat er geen ge-
detailleerde kaarten zijn. Alleen bij Se
negal is een kaartje van Dakar en om-
geving opgenomen en bij Zuid-Afrika
is een kaartje van Johannesburg/Preto
ria en de omgeving te vinden. Voor
beide geldt echter dat het niet meer
dan voortzettingen (op grotere schaal)
zijn van de hoofdkaart. Waarom zijn
er bijvoorbeeld geen stadskaartjes op
genomen, of een grootschalige kaart
van een typisch Afrikaans dorp? Aan
de hand van dit soort kaartjes krijgt de
gebruiker een beter beeld van de Afri-
kaanse wereld. Met een stadskaartje
had de atlasgebruiker inzicht kunnen
krijgen in de structuur van een (Afri-
kaanse) stad.
Naast de kaarten worden er (statisti
sche) gegevens verstrekt op het gebied
van de geograße, bevolking en econo
mic. Bronjaren zijn netjes vermeld.
Niet alle gegevens zijn voor elk land
beschikbaar. De statistische gegevens
zouden veel toegankelijker zijn als ze
niet achter elkaar maar in een tabel
zouden zijn gezet.
Bij sommige landen zijn daarnaast nog
tekstkadertjes geplaatst waarin specifie-
ke onderwerpen of bijzonderheden
worden aangehaald, bijvoorbeeld le
plus long fleuve du monde bij Egypte
over de Nijl, la plus ancienne Monar
chie d'Afrique (Marokko) en Kinshasa
devant Parisbij Zaire, waar verslag
wordt gedaan van de enorme bevol-
kingsgroei van Kinshasa, een stad die
in de nabije toekomst de grootste
Franstalige stad zal zijn, groter dan Pa-
rijs. Deze kadertjes zijn zeer interes
sant, maar nodigen niet echt uit tot le-
zen. Met foto's had dit wel bevorderd
kunnen worden.
In het deel van Afrika als geheel is de
volgorde van de kaarten nogal traditio-
neel: eerst de fysische onderwerpen,
gevolgd door de economie en bevol
king. De overgangen tussen de thema's
zijn niet altijd even logisch (bijvoor
beeld Afrika in de wereld' gevolgd
door 'landbouw').
De volgorde van de behandeling van
de Afrikaanse landen is door het alfa-
bet bepaald. Dit is een manier, maar
een geografische volgorde zou wat lo
gischer zijn, bijvoorbeeld als men een
bepaald land met een buurland wil
vergehjken.
De atlas draait om de kaarten. De
kaarten lijken met de hand gekleurd te
zijn - er zal dus gebruik zijn gemaakt
van het fotografisch kleurenscheidings-
proces - en zijn aansporend en aange-
naam om te zien. De kleuren zijn
zacht en duidelijk te onderscheiden. In
het voorwoord worden de kaarten 'es-
thetisch' en origineel' genoemd, be-
wust afwijkend van andere atlassen.
De meeste kaarten zijn (combinaties
van) chorochromatische kaarten, cho-
ropleten en/of figuratieve kaarten. In
mindere mate komen bewegingskaar-
ten en diagramkaarten voor (beide
vrijwel alleen in het eerste deel)
Wat opvalt aan de Symbolen die ge-
bruikt worden voor kwantitatieve ver-
schijnselen is dat er geen waarden aan
gekoppeld worden in de legenda, met
uitzondering van de plaatssymbolen.
Het symbool voor het voorkomen van
een bepaalde industrietak varieert naar
grootte, maar in de legenda is slechts
een symbool opgenomen zonder indi-
catie van de hoeveelheid.
De schaal is telkens alleen weergegeven
door middel van een schaalstokje. Het
daarnaast vermelden van een numerie-
ke schaal (bijvoorbeeld 1:1.000.000) is
in mijn ogen geen overbodige luxe.
Gebruikers kunnen dan bijvoorbeeld
sneller de afstand tussen twee plaatsen
bepalen. Projecties zijn helaas niet ver
meld.
Het kaartschrift is duidelijk leesbaar.
Voor het grootste deel betreft het hier
geografische namen. Hiervoor is enkel
en alleen gebruik gemaakt van exonie-
men (Franse versies van namen). Voor
de namen van landen en wateren en -
in mindere mate - gebergten e.d. ge-
beurt dit vrijwel altijd.
Maar 00k van de Steden zijn de Franse
namen gegeven, zonder vermelding
van de endoniemen, dit in tegenstel-
ling tot de huidige trend in atlassen.
Er Staat dus 'Le Cap' in plaats van
'Cape Town/ Kaapstad' en 'Le Caire'
in plaats van 'AI Qahirah'. En voor 'AI
Iskandariyah' wordt de naam 'Alexan-
drie' gebruikt. De endoniemen hadden
op zijn minst tussen haakjes vermeld
kunnen worden. Ook in de index ach
terin zijn de endoniemen niet opgeno
men. Overigens zijn er maar weinig
Steden in Afrika die een Franse naam
hebben.
In het eerste deel (Afrika als geheel)
zijn veel teksten opgenomen (voor elk
onderwerp een bladzijde). In het deel
pays par pays wordt bij elk land een
körte inleiding gegeven, waar bijvoor
beeld de recente geschiedenis van een
land wordt verteld. Verder zijn het
voornamelijk statistische gegevens in
een opsomming. Hier is de link met
de kaarten nauwelijks aanwezig. In het
eerste deel is er wel een duidelijk ver
band tussen de kaarten en de tekst. De
eerder genoemde tekstkadertjes staan
geheel op zichzelf.
Naast kaarten en tekst wordt er be-
perkt gebruik gemaakt van grafieken.
Het betreft hier vooral staafdiagram-
men. Hier en daar zijn cirkel- en lijn-
diagrammen aanwezig. Ze zijn simpel
van opzet.
De atlas is gedrukt in 1993. Eritrea is
dus al keurig aangegeven als onafhan-
kelijke Staat. Van Nigeria is een kaartje
gegeven met de deelstaten. De wijzi-
gingen in de staatkundige indeling van
dit land (begin jaren negentig) zijn
goed verwerkt in het kaartje.
Wat vreemd is het feit dat de Walvis-
baai al is aangegeven als deel van Na
mibia, terwijl de overdracht door
Zuid-Afrika pas in 1994 plaatsvond.
Wel was al in 1993 bekend dat dit zou
gebeuren en waarschijnlijk wilden de
samenstellers niet dat hun atlas meteen
verouderd zou zijn.
Overigens is de atlas nu op bepaalde
punten niet meer actueel, denk bij
voorbeeld maar aan de nieuwe provin-
ciale indeling van Zuid-Afrika en de
naamswijziging van Zaire in Kongo-
Kinshasa.
Wie goed zoekt ontdekt in de atlas -
zoals in vrijwel iedere atlas - onvolko-
menheden. Zo is men bij een kaart
van Sudan (p. 138) de schaal vergeten.
Er zijn echter ook ernstigere fouten.
Op pagina 157 Staat tussen haakjes bij
het eiland Diego Garcia (E.-U.). Dit
moet echter (R.-U.) zijn, want het ei
land maakt deel uit van het Brits terri-
torium in de Indische Oceaan en is
dus niet Amerikaans. En in de wereld-
kaartjes in het eerste deel (bij het on
derwerp 'Afrika in de wereld') zijn de
nieuwe grenzen in het voormalige
Joegoslavie niet in kaart gebracht.
Het grootste bezwaar vind ik echter
het feit dat de Westelijke Sahara als
54
