^VS7
III
39
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-2
kaartopmaäk (meestal met vector-be-
stand);
beeldbewerking (met raster-bestand);
Gis-analyses (met zowel vector- als
raster-bestand);
landmeten en construeren (vector-
bestand).
Hierbij is niet de Computer, maar de
programmatuur bepalend voor de aard
van het gebruik. Tot voor enkele jaren
was met name kaartopmaak niet moge-
lijk op ms-dos Computers en wel op
Apple Macintosh. Tegenwoordig is dat
verschil bijna verdwenen. Wel is het zo,
dat veel grafische bestanden vanuit een
Apple Macintosh beter uitwisselbaar
zijn, met name richting grafische in-
dustrie waar deze Computers een stan-
daard vormen. De krachtigste werk-
stations werken meestal onder Unix,
maar met name Windows NT loopt
hier snel op in. Voor alle genoemde be-
werkingen geldt, dat de ingewikkeld-
heid van de bewerkingen en de om-
vang van de bestanden bepaalt, hoe
krachtig de Computer moet zijn.
Apparatuur voor het uitvoeren
en presenteren van gegevens
Voor het presenteren van ruimtelijke
gegevens kan men een kaart op papier
printen, plotten, kopieren of drukken.
Maar men kan 00k een kaart op het
beeldscherm tonen.
Printen en plotten
De bekendste uitvoerapparaten zijn de
printer en de plotter. Een plotter is van
oorsprong een vector-uitvoerapparaat,
dat lijnen en schrift tekent zoals we
dat zelf met een pen in de hand doen.
Maar zo'n penplotter wordt vrijwel niet
meer gemaakt: het mechaniek is rela-
tief duur, het inkleuren van vlakken
gaat siecht en voor iedere kleur en lijn-
dikte is een aparte pen nodig. Met de
term plotter wordt nu meestal een
groot-formaat printer bedoeld. Een
printer is een rasteruitvoer-apparaat,
dat het papier regel voor regel van bo-
ven naar beneden beschrijft met raster-
punten. Daarvoor zijn er verschillende
technieken, met ieder hun voor- en
nadelen:
thermotransfer: was-achtige kleurstof
wordt vanaf een folie door wärmte
overgezet op het papier; geeft briljan-
te kleuren, maar is milieu-onvriende-
lijk (veel afval); de resolutie is matig
en het formaat is maximaal A3;
inktjet. vloeibare inkt wordt in hele
kleine druppels op het papier gespo-
ten; geeft fletsere kleuren, maar is vo-
Penplotter
Inktjetprinter
Beeldscherm
water
druk- 7*"
plaat/
inkt
rubber-/ 1
ciinderV J
tegen-[
cillnderV
lop in ontwikkeling, met steeds betere resolutie en lagere
prijzen; 00k met grote formaten mogelijk;
electrostaat. een gecompliceerde en dure technologie; geeft
volle kleuren bij een achterblijvende resolutie; geschikt
voor grotere formaten;
laser. werkt met een lichtgevoelige trommel (drum) die
inkt aanneemt en overzet op papier; kwalitatief beter dan
inktjet, maar voor kleur veel duurder en (nog) niet ver-
krijgbaar voor grote formaten;
dye Sublimation-, soort inktjet waarbij de inkt vanuit vaste
vorm op het papier gedampt wordt; dit is duur in materi-
aal-gebruik; geeft goede verlooptinten, maar geen scherpe
lijnen of tekst en is daardoor meer geschikt voor foto's
dan voor kaarten.
Een bijzondere vorm van de printer is de filmbelichter. deze
print met een fijne laserstraal in een hoge resolutie op foto
grafische film; deze wordt daarna ontwikkeld en in het
drukproces gebruikt.
Een printer kan alleen rasterbestanden uitvoeren naar pa
pier of film. Daarom moet een vectorbestand (zoals het
veelgebruikte Postscript-formaat) eerst worden omgezet in
een rasterbestand. Dat vereist zeer veel rekenwerk, waarvoor
veelal een speciaal toegeruste Computer wordt gebruikt: de
rip of voluit Raster Image Processor. Het rippen kan 00k op
een gewone Computer of in het uitvoerapparaat zelf, maar
dan moet meestal extra werkgeheugen worden bijgeplaatst.
Bovendien is het apparaat dan längere tijd geblokkeerd voor
ander werk.
Offsetpers
Filmbelichter
Drukken
Drukken gebeurt meestal op e6n ofßet-pers. Daarvoor moet
er per basiskleur eerst een film worden gemaakt en daarvan
weer een drukplaat, die vervolgens op de pers moet worden
gemonteerd. Dat betekent veel voorbereidingskosten, die
alleen bij een hoge oplage (meer dan 1000 stuks) terugver-
diend kunnen worden. Voordeel van drukken is wel de
hoge resolutie en de mogelijkheid voor grote formaten.
Nieuw is het digitaal drukken, waarbij film en drukplaat
vervallen en het beeld direct vanuit het bestand op een
druktrommel wordt opgebouwd: 'printing on demand'. Dit
is rendabel bij kleinere oplagen (100 tot 1000 stuks). De re
solutie is wat lager, maar wel voldoende en het maximum
formaat is nu nog 30 bij 270 cm.
