KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-2
voor mijnbouw en industrie opgetrok-
ken bouwwerken. Het körte derde deel
gaat na hoe deze componenten na hun
ontstaan aan verandering onderwor-
pen zijn geweest, en alle componenten
en trends worden vervolgens in circa
80 pagina's in een zestai case studies als
synthese gepresenteerd: twee locaties
aan de westkust (Connemara en Bur
ren) en vier aan de oostkust (de schier-
eilanden the Hook en Leeale, de bene-
denloop van de Boyne en het binnen
een ring-dyke gelegen gebied de Ring
of Gullion).
Deze atlas is een boek met een zeer be-
langrijke illustratieve component: de
tekst lijkt iets minder plaats in te ne-
men dan alle illustraties samen. Er zijn
maar 12 paginagrote kaarten van Ier-
land (1:2 miljoen) in deze atlas opge-
nomen, maar daarnaast nog eens een
200 kaartjes op kleinere schalen en bij-
na 50 fragmenten van oude kaarten.
Daarnaast zijn er meer dan 250 foto's,
een vijftigtal tekeningen of schilderij-
fragmenten en 10 diagrammen. Bij de
kaarten nemen vooral stippenkaarten
een belangrijke plaats in: ze laten de
spreiding zien van de verschillende ob-
jectcategorieen over het eiland. Verder
zijn de meeste kaarten grootschalig en
bedoeld om objecten in hun regionale
of locale landschappelijke context te
plaatsen. Op die kaartjes zijn, als ver-
klaring, de hoogteverschillen steeds
met tinten aangegeven. Bij alle illustra
ties (deelkaarten of foto's) hören nog
kleine locatiekaartjes waarop de plaats
in Ierland met een stip is aangegeven.
Het blijft in Ierland altijd een beetje
hannesen met plaatsnaamspellingen
(bijv. Aran, Arann en Arainn voor de-
zelfde eilanden) en met het oude Im
perial matenstelsel, zoals de hoogteme-
ting in voeten (wat op veel kaarten
leidt tot hoogtetrappen als 0-30-61-91-
122-152-183-215-244 m enz.).
Om 00k een punt van kritiek te noe-
men: ik denk dat de samenstellers zieh
onvoldoende in de gebruikers hebben
verdiept. Naast Ierse wetenschappers
zullen dat toch 00k niet-Ierse toeristen
kunnen zijn die in de ban van dit fraaie
landschap zieh zo'n atlas aanschaffen.
En aan hen wordt te weinig tegemoet
gekomen. Een verklärende woordenlijst
was nuttig voor hen geweest. Begrippen
zoals clachan, henge, crannog of buaile
worden wel een keer verklaard, maar je
bent ze 40 paginas verderop wel weer
vergeten. Andere begrippen zijn te spe-
cialistisch (infeudation) of te speeifiek
Iers (the Dissolution) om iedereen dui-
delijk te zijn. Voor de toeristen die er-
gens een huisje hebben gehuurd, en wil
len zien wat er in hun omgeving aan ob
jecten in de atlas beschreven wordt, zou
een register op alle namen in de kaartjes
handig zijn. Ook een index met de loca-
tie van de deelkaartjes op een kaart van
heel Ierland zou de toegang tot het werk
verbeteren. Er wordt nu nergens in de
tekst naar de ßguren verwezen al staan
ze wel steeds in de buurt van de relevan
te tekstpassages opgenomen.
Maar ook zo geeft de Atlas of the Irish
Rural Landscape de bezoeker een schat
van informatie, op een zeer aantrekke-
lijke manier gepresenteerd. Het geeft
hem inzicht in het hoe en waarom van
het ontstaan of veranderen van de
landschapselementen, het geeft aan de
hand van de vele goede foto's zeer goe-
de voorbeelden van alle onderscheiden
soorten objecten, en door tekeningen
ook een inzicht in de feitelijke gang
van zaken. Speciale vermelding verdie
nen de al of niet schematische kaartse-
ries die ontwikkelingen illustreren.
Het is knap hoe Ierland naadloos als
geheel behandeld is, zowel in de tekst
als in de kaarten. Er zijn maar enkele
kaarten waar twee verschillende legen-
da's nodig zijn voor noord en zuid.
Door de uitgebreide bibliograhsche
verwijzingen krijgt de gebruiker ook
een goed beeld van de stand van het
onderzoek van het landschap. Vakbi-
bliotheken zullen mede daarom deze
atlas zeker moeten aanschaffen. Maar
verder is het ook zeker waar voor het
geld van al degenen die zo gegrepen
zijn door het Ierse landschap dat ze er
keer op keer terugkomen.
F.], Ormeling
De Geografische Sateüietbeeld Atlas
van de Wereld
Weesp: Robas bv., 1996
144 pp„ 23 x 34,5 cm.
ISBN 90 72 770 749
Prijs 79,90
De Geografische Satellietbeeld Atlas van
de Wereld omvat 96 satellietbladen
voorafgegaan door een inleidend voor-
woord, een inhoudsopgave, een verkla-
ring van tekens en Symbolen, een
kaartbladwijzer en een tekst waarin de
methode van opname, de interpretatie
en de techniek uiteen worden gezet.
Het laatste deel van de atlas geeft een
index en feiten over de aarde.
In de inleiding wordt niet alleen de
driedimensionale kijk op de wereld
aangehaald en de grotere gebieden die
men tegenwoordig stereoscopisch kan
zien, maar er wordt eveneens de aan-
dacht gevestigd op de vele mogelijkhe-
den die het gebruik van satellietbeel-
den ons biedt. De kwaliteitsbeoorde-
ling van vegetatie op aarde, de geologi
sche en biologische kenmerken, mi-
lieuvervuiling, de kwaliteit van de
ozonlaag in de dampkring en de wa-
terreserves. De ligging en grootte van
de continenten is gebaseerd op foto
grafische waarnemingen vanuit de
ruimte. Opgemerkt wordt dat de oude
met de hand getekende kaarten een-
zelfde correctheid hadden, hetgeen
voor de kartograaf een bijzondere ge-
ruststelling genoemd mag worden.
Voor het maken van de atlas werden
ongeveer 9000 wolkenvrije satelliet-
beelden gebruikt, gezien vanaf 800 ki-
lometer hoogte. Er werden schaduwen
aangebracht bij de geografische gege-
vens, de hoogten en bestaande reliefge-
gevens van de oceaanbodem.
De inhoud is duidelijk en overzichte-
lijk. Elke titel van een hoofdstuk wordt
voorafgegaan door een afbeelding of
kaartfragment. Bij de verklaring van te
kens en Symbolen geeft een kaartfrag
ment van Canada, 1:12.000.000, toch
een vrij duidelijk beeld en is de legenda
zo gekozen dat deze voor elke welwil-
lende lezer te begrijpen is. Ook de be
schriften rond het kaartkader leren de
gebruiker de juiste weg vinden.
Geldt het voor de kaart op het
legendablad als voorbeeld misschien
wat minder, voor het woord 'Bergtop'
op de overige bladen zijn deze in wit
goed herkenbaar. De kleuren groen
voor bosbouw, regenwoud enz. zullen
de atlasgebruikers even moeten leren
onderscheiden. De bijgeplaatste infor
matie voor schaal, lengte- en breedte-
graad is gelet het niveau van de tegen-
woordige aardrijkskundige kennis,
geen overbodige luxe.
De kaartbladwijzer laat in de kleuren,
wit, geel en rood op de blauwe onder-
grond, aan duidelijkheid niets te wen-
sen over.
De overzichtsbladen Noord-Amerika,
Zuid-Amerika enz. hebben op de
kaartbladen (90-91, 106-107 enz.) in de
atlas een andere projectie hetgeen van-
zelfsprekend maar niet störend is.
De uiteenzetting hoe de beeiden tot
stand gekomen zijn en verder bewerkt
(het satellietbeeld werd ingebracht in
een bestaand databestand, Digital
World Chart), de interpretatie van het
beeldmateriaal en de manier waarop
het eindproduet tot stand komt zal
evenals de toelichting bij de omloop-
baan en sensor voor het bij de opna-
54
