YQ
s
•:"Q
access
how do I say what to whom and is it affective?
tools
effectiveness
presentation
o
<P
cp r
exploration
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-3
private
Visual thinking
public
Visual communicatiori
exploration analysls synthesls presentatior
cartographic
expertise
image
vis. process
spatial
data
base
cartographer
vis. process image
den en de semantiek die de ruimtelijke
gegevens vertegenwoordigen. "Wat"
verwijst naar de ruimtelijke gegevens
en kenmerken daarvan, bijvoorbeeld
of ze van kwalitatieve of van kwantita-
tieve aard zijn. "Wie" verwijst naar de
doelgroep, een kaart voor een weten-
schapper vereist een andere benadering
dan een kaart over hetzelfde onder-
werp voor kinderen. In de tijd dat pro-
fessor Koeman zijn rede uitsprak was
de kartograaf vaak de enige verant-
woordelijke voor het totale kaartcom-
pilatieproces. En tijdens dit proces
moest hij werken met onvolledige en
onzekere gegevens, die toch altijd re-
sulteerden in een gezaghebbende kaart
zonder dat dit ogenschijnlijk Proble
men veroorzaakte voor de kartograaf.
De door de kartograaf gemaakte kaart
was goed genoeg voor de gebruiker.
Dit laat zien dat de kartografie altijd
sterk gedreven is door aanbod in plaats
van door vraag naar kaarten. En dit is
in zekere zin nog steeds het geval. Het
is tegenwoordig echter 00k geaccep-
teerd dat alleen het maken van een
kaart op zieh niet het doel is van de
kartografie. Het visualisatieproces
moet 00k worden getest op zijn effi
cientie. Aan Koeman's uitspraak "Hoe
zeg ik wat tot wie" moet worden toe-
gevoegd: "en is het effectief?" (figuur
3). Een aantal decennia geleden leidde
dit tot verschallende benaderingen van
onderzoek naar kaartgebruik, die ove-
rigens niet allemaal even succesvol wa
ren. Dat kwam omdat in dit onder
zoek veel naar gei'soleerde, losse Sym
bolen werd gekeken in plaats van naar
de kaart als geheel. Vandaag de dag be-
kijken onderzoekers de kaart in een
bredere context. Gebaseerd op terug-
koppeling naar gebruikers kan de kar
tograaf beslissen of de kaart verbeterin-
gen behoeft. Met de huidige moderne
visualisatie-opties, zoals animaties,
multimedia en virtuele realiteit, blijft
het noodzakelijk om kartografische
produeten op hun efficientie te toet-
Figuur 4. Visuele
communicatie en
visueel denken.
Figuur y. Uitdaging
voor de kartografie:
exploratieve karto
grafie in relatie tot
de vraag: "Hoe zeg
ik wat tot wie, en is
het effectiefi".
sen. Dat dit niet eenvoudige is, zal later in dit verhaal dui-
delijk worden.
Het visualisatieproces wordt altijd bei'nvloed door verschal
lende factoren. Aan de hand van de inhoud van een ruimte-
lijke-databank kan dit verduidelijkt worden. Hebben we te
maken met groot- of kleinschalige gegevens? Dit introdu-
ceert het probleem van de generalisatie. Hebben we te ma
ken met topografische of thematische gegevens? Deze twee
categorieen resulteerden traditioneel in een andere benade
ring van het kaartontwerp. Echter, de struetuur van de hui
dige databanken is zodanig dat het verschil tussen de twee
categorieen verdwijnt, zeker als de gebruiker zelf de kaartin-
houd kan bepalen. Minstens zo belangrijk voor het ontwer-
pen van de kaart is de vraag of de weer te geven gegevens
van kwalitatieve of kwantitatieve aard zijn. We moeten ons
overigens realiseren dat de invloed van deze factoren tijdens
het proces van de ruimtelijke-gegevensverwerking toeneemt
als de compilatie van de kaart het resultaat is van een com-
binatie van verschallende gegevens, met een verschallende
kwaliteit, en afkomstig van verschallende bronnen.
De kartograaf heeft allerlei gereedschappen beschikbaar om
de gegevens te visualiseren. Deze gereedschappen bestaan
uit funeties, regels en gewoontes. Algoritmes om de gege
vens te classificeren of een kustlijn te vereenvoudigen zijn
voorbeelden van funeties. Regels verteilen ons om propor-
tionele Symbolen te gebruiken bij de weergave van hoeveel-
heden, of om een kunstmatige lichtbron in het noordwes-
ten van de kaart te plaatsen bij het maken van een gescha-
duweerde reliefkaart. Gewoontes, of tradities zo men wil,
zeggen ons dat de zee blauw gekheurd moet worden, laag-
land groen en bergen bruin. De efficientie van deze gereed
schappen is deels afhankelijk van de eerder genoemde rand-
voorwaarden, en deels van wat we gewend zijn in de door
aanbod gedreven benadering van de kartografie.
Visualisatiestrategieen
Traditioneel, maar 00k vandaag nog, is het de hoofdtaak
van de kartograaf om te zorgen dat er goede kartografische
produeten worden gemaakt. Een belangrijke funetie van de
kaart is de informatie-overdracht van ruimtelijke gegevens;
met andere woorden, informeren over ruimtelijke patronen.
13
