Am sterd a m s e
W aterleidingduinen
ste
tes
De mooi
wandelrou
Oase van rust
in onrustige randstad
Wandelen in de
3400 ha
natuur, rust
en ruimte
Haal uw hart op
in de Amsterdamse
Waterlei dingduinen
Gemeentewaterleidingen
Amsterdam
Eenvoudige spelregels
De Amsterdamse Waterleidingduinen blijven
alleen mooi als we het samen zo houden. Daarom
vragen we ook u om uw medewerking. De spel
regels zijn heel eenvoudig. Hier volgen de belang-
rijkste.
1Houd de natuur schoon. Wie van de natuur
wil genieten, wil geen afval tegenkomen.
Rommel ontsiert het landschap. Nog belang-
rijker is dat de dieren en planten er last van
hebben. Daarom vindt u overal in het duin-
gebied afvalbakken. Genoeg voor papier, blik,
glas en ander afval. Gebruik ze ook.
2U dient in het bezit te zijn van een geldig
toegangsbewijs.
Bent u jonger dan 16 jaar, dan dient u
onder begeleiding te zijn van een persoon
van 16 jaar of ouder.
U mag geen honden of andere dieren
meenemen in de Waterleidingduinen.
In het hele gebied is fietsen verboden.
6U mag de flora niet schaden en de rust
van de fauna niet verstoren.
Let op: Houdt u zieh niet aan onze spelregels,
dan kan u de toegang tot de Amsterdamse Water
leidingduinen worden ontzegd. U dient uw toe
gangsbewijs op verzoek van het toezichthoudend
personeel te laten zien. Bezoekers zijn verplicht
hun aanwijzingen op te volgen. Namens alle
andere bezoekers van de Amsterdamse Water
leidingduinen danken we u voor uw medewerking.
Vanaf vier ingangen zijn telkens twee wandelroutes uit-
gezet. Aan de kleur van de paaltjes kunt u zien welke
route u volgt.
geelj,6 km groen 6,7 km
geelj,6km blauw 6,8 km
geelj,8km groen 7,8 km
geel 4,8 km blauw 9,3 fem
vanaf Zandvoortselaan
vanaf Oase
vanaf Panneland
vanaf De Zilk
n.b.: Routes kunnen gedeeltelijk samenlopen. Blijf uw eigen kleur volgen.
Vanaf Zandvoortselaan
De wandelroute van 3,6 km is met gele paaltjes aange-
geven. Deze route biedt vele vergezichten en voert u längs
de Rozenberg. Die ontleent haar naam aan de begroeiing
met duinroosjes. Het päd brengt u via de Vlooienhoek en
de Stenenbrug over het Noordoosterkanaal weer naar de
uitgang aan de Zandvoortselaan.
De wandelroute van 6,7 km is met groene paaltjes aange-
geven. Deze route loopt aanvankelijk samen met de gele
route. Het päd voert u door een bosgedeelte met afwis-
selend loof- en naaldhout. Aan uw linkerhand ziet u de
Tonneblink, een van de hoogste duintoppen in dit gebied.
Bij de splitsing met de gele route gaat het päd in de rich-
ting van de Houtpoort. Vervolgens gaat u over het Van
der Vlietkanaal waar u op de dam kunt genieten van een
fraai uitzicht. Hierna gaat u door vrij vlak duinstruweel in
de richting van het Renbaanveld. Uiteindelijk brengt het
päd u weer terug naar de uitgang aan de Zandvoortselaan.
Als natuur, rust en ruimte u lief zijn, dan
zijn de Amsterdamse Waterleidingduinen
er voor u. Dit unieke natuurgebied heeft
voor elke wandelaar en natuurliefhebber
wat wils. Van niet alledaagse dieren tot
bijzonder fraaie planten. En van leuke
paadjes tot adembenemende panorama's.
Dagelijks kunt u hier van zonsopkomst tot
zonsondergang uw hart ophalen. Zolang u
maar over een geldig toegangsbewijs
beschikt, mag u overal komen. Behalve in
de infiltratiegebieden en de rustgebieden
waar de natuur zieh aan het herstellen is.
De toegangsbewijzen
Wat kiest u?
Komt u zomaar een dagje, dan kunt u gebruik
maken van een dagkaart. Wilt u vaker komen,
dan kan een andere kaart voordeliger zijn.
U kunt kiezen uit een maandkaart, een jaarkaart,
een gezinskaart en een seniorenkaart (60+).
De actuele prijzen vindt u op de informatie-
panelen bij de ingangen Oase, Zandvoortselaan,
Panneland en De Zilk en zijn vanzelfsprekend
ook bekend bij de kaartverkoopadressen.
Waar koopt u ze?
Bij de ingangen Oase, Panneland, De Zilk en
Zandvoortselaan zijn dagkaartautomaten geplaatst.
Toegangsbewijzen zijn verder verkrijgbaar bij:
Restaurant/cafe De Doofpot
Zilkerduinweg 325, De Zilk
Restaurant De Duinrand
Zandvoortselaan 130 A, Zandvoort
Hoofdkantoor Gemeentewaterleidingen
(geen dag- en maandkaarten)
Condensatorweg 54, Amsterdam
Hotel Hoogland
(alleen dagkaarten)
Westerparkstraat 5, Zandvoort
Uitspanning Oase
ie Leyweg 9, Vogelenzang (bij ingang Oase)
Restaurant De Oase
winkelcentrum Langervelderslag 56, Noordwijk
Bezoekerscentrum De Oranjekom
(hier zijn uitsluitend groepskaarten na telefonische
aanvraag verkrijgbaar)
bij ingang Oase, Vogelenzangseweg, Vogelenzang,
tei: 023 - 523 35 95
Koffiehuis Het Panneland
Vogelenzangseduinweg 4, Vogelenzang
Cafe De Ruygenhoek
Herenweg 44, Noordwijkerhout
VW's Zandvoort, Noordwijk, Noordwijkerhout, Lisse
en Hillegom en Voorhout
Vanaf Oase
De wandelroute van 3,6 km is met gele paaltjes aange-
geven. Deze körte maar mooie route voert u over de dam
tussen de Oranjekom en het Noordoosterkanaal door een
gevarieerd, glooiend terrein. Naald- en loofbos wisselen
elkaar af. Bij het Museumduin gaat het päd door de
Duivendrift naar de uitgang. Het Museumduin dankt
zijn naam aan de kunstschatten die hier in een bunker
tijdens de Tweede Wereldoorlog waren opgeslagen.
G oed bereikbaar
De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn met
het openbaar vervoer goed bereikbaar.
Lijn 80 NZH (Amsterdam-Zandvoort)
Halte Waterleiding/Nieuw Unicum
Ingang Zandvoortselaan
Lijn 90 NZH (Haarlem-Noordwijkerhout-Den Haag)
Halte Waterleiding Ingang Oase
Halte Bekslaan Ingang Panneland
Halte Köhne Ingang De Zilk
Halte Cafe Geerlings Ingang Ruigenhoek
De wandelroute van 6,8 km is met blauwe paaltjes aan-
gegeven. Deze route voert u längs de plaats waar het voor-
gezuiverde water uit het Lekkanaal het gebied binnen
stroomt. Längs een watervalletje gaat het päd door een
naaldbos van vooral Oostenrijkse dennen in de richting
van de Schulpendam. Over het brede water gaat u rechts-
af door Pietjes Zwarteveld, een duinlandschap met voor-
namelijk duindoorn. U passeert het Vliegermonument,
hier geplaatst ter nagedachtenis aan de geallieerde
vliegers die hier in 1945 zijn neergestort. Via het Vogel
eiland en het Museumduin brengt het päd u weer naar
de uitgang.
Vanaf Panneland
De wandelroute van 3,8 km is met gele paaltjes aange-
geven. Deze route brengt u längs de Graaflandsebergen.
Om de flora en fauna rust te geven, zijn die niet toegan-
kelijk voor het publiek. Via het Zegveld, met zijn vele
meidoorns, gaat het päd längs de kop van het Ooster-
kanaal weer in de richting van uitgang Panneland.
De wandelroute van 7,8 km is met groene paaltjes aange-
geven. Deze route voert u längs de Pannelanderveldjes
waar ooit een duinboerderij stond. De veldjes, die werden
gebruikt voor aardappelteelt, zijn nog duidelijk zichtbaar
in het terrein. Bij de splitsing met de gele route gaat het
päd door een heuvelachtig terrein tot aan de Ome
fanneberg. Daarna gaat de route door het Vogelenveld via
de brug over het Oosterkanaal in de richting van de
bollenvelden. Längs het grensraster, waarachter het land-
goed Huis te Vogelenzang ligt, gaat u weer terug naar
uitgang Panneland.
Vanaf De Zilk
De wandelroute van 4,8 km is met gele paaltjes aange-
geven. Opvallend zijn de vele adelaarsvarens. Via Starren-
broek voert het päd in de richting van het Puntbergje,
dat zeer dicht met duindoorn begroeid is. Daarna gaat u
over de brug over het Oosterkanaal en wandelt u verder
naar uitgang De Zilk.
De wandelroute van 9,3 km is de längste van alle voor
u uitgezette routes en met blauwe paaltjes aangegeven.
Via vlaktes, bos en door echt oerduinlandschap, komt u
door het Rommelbos en de Roggepan längs het grens
raster met het Zweefvliegveld. Het päd brengt u vervol-
gens längs het Grote Vlak in de richting van het Haasveld.
Hier stond vroeger een duinboerderij. De greppels uit
die tijd zijn nog duidelijk zichtbaar in het landschap.
Via de Vogelenvelderlaan en -brug komt u weer bij uw
uitgangspunt De Zilk.
E x p o s i t i e
natuur en waterwinning
In bezoekerscentrum De Oranjekom vindt u informatie over
de natuur en de waterwinning in het duingebied. In een
permanente tentoonstelling over de waterwinning wordt een
beeld gegeven van wat er allemaal gebeurt voordat het water bij
u thuis kan worden getapt. U krijgt antwoord op vragen als:
hoe wordt water gewonnen en gezuiverd, hoe ging dat vroeger
en hoeveel water gebruikt u per dag? Ook de natuur wordt
belicht in een permanente expositie. U vindt er afbeeldingen
van dieren en planten die in het gebied voorkomen. Naast de
permanente exposities worden regelmatig wisseltentoonstel-
lingen gehouden over drinkwatervoorziening, natuur en milieu.
Bezoekerscentrum De Oranjekom
Het bezoekerscentrum vindt u bij ingang Oase aan de
Vogelenzangseweg (Vogelenzang). Het beschikt over een
kleine ontvangstzaal voor groepen. Hier kunnen ook video's,
dia's en films worden vertoond. Er worden regelmatig lezingen
gehouden. Groepsbezoek is alleen mogelijk op afspraak. Bei
voor meer informatie (023) 523 35 95 of fax naar (023) 524 67 81.
Met 7400 ha vormen de Amsterdamse Waterleidingduinen een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden aan de Nederlandse kust.
Een oase van rust in de onrustige Randstad.
Vrij spei voor natuur
In het uitgestrekte gebied vindt u nog vele elementen van de oorspronkelijke duinstruetuur. Zoals de open zeereep, het struweelrijke middenduin
en de behoste binnenduinrand. Het natuurgebied is een waar paradijs voor mens, plant en dier. Als beheerder doet Gemeentewaterleidingen Amsterdam
er alles aan om dat zo te houden.
Natuurbeheer is even belangrijk als waterwinning. De natuur krijgt zo veel mogelijk vrij spei. Er wordt bijvoorbeeld geen helmgras meer geplant.
Zo kunnen zandverstuivingen ontstaan, waardoor het landschap steeds weer verändert. Daar vaart zowel de flora als de fauna wel bij.
Sinds enigejaren grazen er weer koeien en Schapen in de duinen. Koeien onder meer op het eiland van Rolvers en in de zeeduinen onder Zandvoort
en Drentse heideschapen op Paardenkerkhof/Sasbergen.
Bos ontwikkelt zichzelf
Tot in dejaren zestig zijn er dennenbossen geplant om het verstuiven van duinhellingen tegen te gaan. Deze van nature niet in de duinen voorkomende
naaldbossen ontwikkelen zieh nu naar loof- en gemengd bos. In deze bossen komt u ook dood hout tegen. Dit is geen gevolg van achterstallig onderhoud.
Integendeel, dood hout is een voorwaarde voor de ontwikkeling van aangeplant bos naar natuurbos. Vele Organismen zijn afhankelijk
van dat dode hout. Denk maar aan mossen, insecten, vogels zoals de specht en paddestoelen (nergens in Nederland vindt u zo veel soorten als hier).
Uit onderzoek is ook gebleken dat dood hout op de grondjonge bomen beschermt tegen de vraatzucht van dieren.
Dieren voelen zieh thuis
Door het gevarieerde landschap voelen veel diersoorten zieh thuis in de Amsterdamse
Waterleidingduinen. Het open water van de kanalen en infiltratiegebieden trekt
enorme aantallen watervogels, terwijl de uitgestrekte graslanden en bossen
aan allerlei andere diersoorten onderdak bieden.
Grote kans dat u op uw päd een ree of damhert aantreft. Ook andere
zoogdieren, zoals konijnen en vossen, komen hier veelvuldig voor.
Zelfs vleermuizen worden in ruime mate waargenomen.
Voor de zandhagedis moet u naar de droge stuifzanden uitkijken.
Het heldere open water is vaak het domein van de kleine
watersalamander en een rijke vispopulatie.
Nederlands oudste
waterleid ingbedrijf
in vogelvlucht
Lang geleden kon het drinkwater in Amsterdam nog gewoon
uit de gracht worden geschept. Langzaamaan raakte het grach-
tenwater echter te vervuild en verzilt. En dus ongeschikt voor
menselijke consumptie. Vanaf de i6e eeuw werd daarom
schoon water (per schip) aangevoerd uit de plassen in de omge-
ving van Amsterdam. Maar uiteindelijk was er meer nodig voor
de doorgroeiende hoofdstad. In 1845 werd een plan gemaakt
om duinwater te winnen en naar Amsterdam te transporteren.
En zo geschiedde.
Van regenwater
Sinds 1853 wordt water uit de Amsterdamse Waterleiding
duinen naar Amsterdam getransporteerd. Aanvankelijk kwam
het water uit de Oranjekom (een diep gegraven plas). Deze
moest echter al snel worden uitgebreid met kanalen, om meer
water te kunnen onttrekken. Rond de eeuwwisseling was de
hoeveelheid gevallen regenwater in de duinen niet meer toe-
reikend om aan de toenemende drinkwatervraag te voldoen.
Gelukkig werd een nieuwe voorraad zoetwater ontdekt. Onder
een kleilaag, op een gemiddelde diepte van 15 meter beneden
NAP, bleek zieh een omvangrijke zoetwatervoorraad te hebben
gevormd. Met bronbuizen werd het water uit deze voorraad
omhooggehaald.
tot Rijnwater
Na de Tweede Wereldoorlog moest Gemeentewaterleidingen
echter naar andere bronnen uitkijken. De benodigde hoeveel
heid drinkwater was groter dan uit het oogpunt van goed
natuurbeheer aan de duinen kon worden onttrokken. Sinds
1:957 worden de duinen daarom gevoed met water uit de Rijn.
Dit Rijnwater wordt grondig voorgezuiverd voordat het in de
duinen wordt gemfiltreerd.
Naar de Oranjekom
Voorzuiveren gebeurt in Nieuwegein, waar water aan het
Lekkanaal wordt onttrokken. Het water wordt in het zuiverings-
bedrijf van de N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-
Kennemerland (WRK) behandeld. Vervolgens wordt het via
leidingen naar de duinen getransporteerd. Via toevoersloten
stroomt het water naar het inflltratiegebied. Hier zakt het weg
in de zanderige duinbodem. In ongeveer twee maanden tijd
stroomt het door de bodem en via drainageleidingen en kana
len naar de Oranjekom. Van daaruit wordt het water via een
pompstation en leidingen naar het zuiveringsbedrijf van
Gemeentewaterleidingen Amsterdam gepompt. Hier wordt het
tot drinkwater bereid.
Duinen van belang
Het grote belang van de duinen als wateropslagplaats is dat de
kwaliteit van het geinfiltreerde rivierwater door biologische
Processen in de duinbodem en door vermenging met natuur-
lijk grondwater aanzienlijk kan worden verbeterd. In de duin
bodem kan tevens een grote voorraad water goed beschermd
worden opgeslagen. Die voorraad is toereikend voor ongeveer
drie maanden. In geval van calamiteiten kan hiervan gebruik
worden gemaakt.
Souvenir Amsterdamse
Waterleidingduinen
Wilt u een bijzondere herinnering aan de
Amsterdamse Waterleidingduinen? Dan heeft u
de keus uit diverse, fraaie ansichtkaarten. Met de
mooiste foto's van wat dit natuurgebied aan flora
en fauna te bieden heeft. Vraag ernaar bij
bezoekerscentrum De Oranjekom aan de
Vogelenzangseweg te Vogelenzang.
3
