r\
Een nieuw licht op Abraham Ortelius'
biografie
\m pt
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-3
J. Depuydt
geschiedenis van de kartografie, atlaskartografie, biografisch onderzoek trefwoorden
history of cartography, atlas cartography, biography keywords
histoire de cartographie, cartographie d'atlas, biographie MOTS-CLES
In 1998 wordt de 400c verjaardag herdacht van het
overlijden van Abraham Ortelius (1527-1598). Ortelius
is de geschiedenis ingegaan als de auteur en samenstei
ler van het Theatrum Orbis Terrarum. Deze systemati
sche collectie van kaarten van alle gekende delen van de
wereld wordt terecht beschouwd als een mijlpaal in de
geschiedenis van de kartografie. Ortelius koos zijn ma-
teriaal uit de beste beschikbare kaarten en liet alle kaar
ten opnieuw graveren op hetzelfde formaat en in dezelf-
de stijl, wat resulteerde in de eerste moderne atlas.
Het belang van het Theatrum Orbis
Terrarum (1570) voor de geografische
kennis aan het einde van de zestiende
eeuw kan moeilijk worden overschat.
Het succes van Ortelius' atlas heeft er-
voor gezorgd dat de aandacht voor Or
telius vanuit wetenschappelijke hoek
steeds is uitgegaan naar zijn prestaties
als kaartenmaker en zijn rol in de ge
schiedenis van de kartografie1). Waar
her Theatrum Orbis Terrarum en zijn
bronnen reeds meermaals het onder-
werp van Studie waren, blijft het nog
steeds wachten op een uitvoerige bio
grafische Studie van de man achter de
eerste moderne atlas. Het lijkt wel als-
of de atlas die hem groot heeft ge-
maakt, het leven van Ortelius zelf in
de schaduw heeft gesteld. Karel Bos-
toen omschreef het belang van ver-
nieuwend biografisch onderzoek re-
cenr nog zeer toepasselijk in zijn Studie
over Ortelius' vriend Johan Raderma
cher de Oude:
"Een goede levensschets van zo'n per-
soon heeft dus op zieh al bestaans-
recht, zij het dat dit een min of meer
traditionele reden is om aan iemand
als Radermacher aandacht te besteden.
Meer bij de tijd is het om zieh met
hem bezig te houden, omdat het net
werk van geleerden, kunstenaars, kooplieden, politici enz.
waartoe hij behoorde, ons evenzeer interesseert als zijn ei
gen daden, opvattingen en bezigheden. Het blootleggen
van dergelijke verbindingen, het zichtbaar maken van
's mans plaats binnen de maatschappelijke constellatie van
de tijd waarin hij leefde, leidt tot nieuwe inzichten en gene-
reert wellicht nieuw, interdiseiplinair onderzoek." [Bostoen,
1998].
De bronnen die inzicht kunnen verschaffen in Ortelius' le
ven zijn grotendeels bekend en uitgegeven, maar werden tot
op heden nog niet aan een systematisch onderzoek onder-
worpen om 'de wereld van Ortelius' in kaart te brengen.
Onderzoek naar onuitgegeven bronnenmateriaal zal onge-
twijfeld nog nieuwe dementen aanreiken die het mogelijk
maken de contouren van zijn leefwereld verder in te kleuren.
De correspondentie
In 1887 publiceerde Jan Hendrik Hessels de corresponden
tie van Abraham Ortelius en zijn neef Jacobus Colius jr.
[Hessels, 1887]. Deze brievenverzameling was sinds 1628 in
het bezit van de Nederlandse Kerk in Londen. Colius was
tijdens de laatste jaren van zijn leven lid van het bestuur
van de Dutch Church zodat mag worden aangenomen dat
hijzelf ervoor heeft gezorgd dar deze collectie na zijn dood
aan de Nederlandse Kerk werd toevertrouwd.
De collectie bevat in totaal 376 brieven. Het grootste gedeel-
te, 266 brieven, is door vrienden en correspondenten gericht
aan Ortelius. Daarnaast vinden we eenendertig brieven van
Ortelius. Op een uitzondering na allemaal brieven aan zijn
familieleden in Londen. Voor het overige bevat de collectie
brieven gericht aan Jacobus Colius jr. en verder enkele ande
re brieven die Ortelius of zijn neef waarschijnlijk hadden
verworven als verzamelaars van autografe documenten.
De Hessels-editie van deze correspondentie is nog steeds
een onontbeerlijke bron voor de Studie van Abraham Orte
lius, des te meer omdat de oorspronkelijke brieven zware
beproevingen hebben doorstaan. Ze ontsnapten in 1864 aan
een brand, werden in 1866 in bewaring gegeven in de
Guildhall Library in Londen, om in 1884 tijdelijk naar
Joost Depuydt is
werkzaam op de
dienst Handschrif
ten en Kostbare
Werken van de ub
te Leuten (Mgr.
Ladeuzeplein 21,
B-3000 Leuten
tel. +]2 16 32 46
22, e-mail:
Joost. depuydt@bib.
kuleuven.ac.be).
9
