KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-4
Het deel Part C: The maps' (pp. 563-
724) is mijns inziens de belangrijkste
vernieuwing van de 'nieuwe Koeman'
en wel om de volgende redenen: Koe
man heeft de atlaskaarten bij elke eerst
versehenen uitgave gedetailleerd be-
schreven, hetgeen de gebruiker meer
tijd kost om de precieze kaarttitel te
vinden. Van der Krogt heeft daarente-
gen bij de atlasbeschrijvingen slechts
verkorte titels van de kaarten opgeno-
men en verwijst met een bepaald ken-
getal ('number') naar het regionaal en
thematisch gerangschikte deel 'Maps',
waarin de gebruiker zeer snel een be-
paalde kaartbeschrijving of Staat van
een kaart kan vinden. Dit hoofdstuk
bevat niet alleen gedetailleerde be-
schrijvingen van de circa 1400 kaarten
en staten (waarbij telkens alle atlassen,
waarin zieh de desbetreffende kaarten
bevinden, met hun kengetallen zijn
weergegeven), maar 00k kleine afbeel-
dingen van tenminste een Staat van
elke kaart, wat in totaal meer dan 950
illustraties oplevert. Van der Krogt ver
meldt - in tegenstelling tot Koeman -
de kaarttitels in 'pseudo faesimile' (zie
boven), dus met onderscheid van kapi
talen en niet-kapitalen, met regelschei-
dingen, met uitgeschreven verkortin-
gen, inclusief de originele weergave
van u' en V enz. Waar Koeman de
schalen van de kaarten berekent (waar
bij soms fouten in de duizendtallen
waren geslopen), laat Van der Krogt
deze bij 'oude' kaarten niet zelden pro
blematische waarde onberoerd en geeft
in plaats daarvan de lengte in centime-
ters weer van een van de schaalstokken
op de kaart, hetgeen in kartobibliogra-
fisch opzicht zeker meerzeggend is.
Van elke kaart wordt steeds de oriente-
ring vermeld.
Aan de hand van de onderverdeling
van het hoofdstuk 'Maps' in regio's en
de speciale aanduiding van historische
kaarten ('historical maps') is het rela-
tief gemakkelijk om enkele statistieken
te bieden: meer dan 1200 van de in to
taal circa 1400 kaartnummers zijn con-
temporaine 'moderne' kaarten; de ove
rige nummers betreffen Ptolemaeus-
kaarten, navolgingen van de Tabula
Peutingeriana, historische kaarten en
kaarten voor de Harmonia Macrocos-
mica van Cellarius. Ongeveer dertien
procent van alle 'moderne' kaarten
geeft uitsluitend of (zoals bij de we-
reldkaarten) overwegend niet-Europe-
se gebieden weer. Onder de ('moderne'
en historische) kaarten van Europa en
zijn deelgebieden is het toenmalige
Duitsland (Imperium Germanicum)
het best vertegenwoordigd (bijna 25%
van alle Europese kaarten) op de voet
gevolgd door Frankrijk (16%), Italie en
de Nederlanden (14%), de Britse eilan-
den (11%), Noord-Europa (7%), Oost-
Europa (4%), Spanje en Portugal
(3%), Zuidoost-Europa (3%), Zwitser-
land (2%) en tenslotte Europa in zijn
geheel en de grotere regio's (2%).
Indrukwekkend is de lijst van collec-
ties, waarin exemplaren van de beschre-
ven atlassen aangetroffen kunnen wor
den: deze omvat meer dan 420 locaties
in 24 verschillende landen (waaronder
75 in Duitsland, $9 in Groot-Brittan-
nie, 52 in Frankrijk, 49 in de Verenigde
Staten en 41 in Nederland).
De registers in het boek omvatten een
Index of atlas titles, een Index of map
titles en een Index of personal names.
Tot besluit zijn er concordanties opge-
nomen van de nummers van de 'oude
Koeman' met de 'nieuwe Koeman' en
andersom.
Naar de mening van de recensent zou
het wenselijk zijn, wanneer het volgen
de deel van de 'nieuwe Koeman' naast
een alfabetische index van kaarttitels
00k een alfabetisch register van de in
de kaarttitels genoemde gebieden gaat
bevatten. De reden voor deze wens
kan aan de hand van twee voorbeelden
ge'fllustreerd worden. De kaart van het
Utrechts grondgebied, op de eerste
plaats, draagt de titel Episcop. Vltraiect-
invs, zodat deze in de index van kaart
titels natuurlijk onder de letter E ge-
rangschikt is. Voor de gebruiker, die de
exaete titel van de kaart niet kent, is
het handiger wanneer hij deze kaart in
een register en onder Ultraiect en
onder Utrecht zou kunnen vinden. Op
de tweede plaats Staat Karinthie op de
kaart van Mercator onder de titel
Saltzbvrg archiepiscopatus cum ducatu
Carinthia. Voor de nietsvermoedende
gebruiker wäre het praktischer ge-
weest, als deze kaart in een register on
der Carinthia en Karinthie was opge-
nomen. Hetzelfde geldt min of meer
voor de kaarten Vtriusqua Alsatia supe-
rioris ac inferioris nova tabvla, Territo
rium Argentoratense, Ducatus Silesia
Glogani vera delineatio, Stato dello
Repvblica di Lvcca, Accuratissima ditio-
nis Sylva-Ducensis tabula, Geldria et
Transysvlania, Britannia Normandia,
Forum Ivlivm, Karstia, Carniola, His-
tria et Windorvm marchia, Walachia,
Servia, Bvlgaria, Romania en vele, vele
andere.
Aangezien geen enkel boek perfect is,
staan 00k in de 'nieuwe Koeman' en
kele fouten (onder andere bij de weer
gave van atlastitels in 'pseudo faesimi
le' als 00k bij de verwijzingen naar de
diverse atlasnummers), die echter bij
de uitgave van het tweede deel van de
nieuwe Atlantes Neerlandici middels
een errata-appendix ongetwijfeld zul-
len worden goedgemaakt.
Van der Krogt heeft met dit eerste deel
van de 'nieuwe Koeman' een publicatie
gerealiseerd, die weliswaar niet goed-
koop, doch zijn geld waard is. In elk
geval geldt nu een nieuwe standaard
als maatstaf voor atlas-bibliografieen.
Een ieder, die zieh aan een dergelijke
onderneming wil wagen, moet zieh
daarom bewust zijn dat zijn werk aan
'Van der Krogt - Koeman' gemeten
wordt. Tenslotte wordt de hoop uitge-
sproken, dat - zoals aangekondigd -
het tweede deel (Folio-atlassen van
Blaeu) en het derde deel (Ortelius en
andere atlassen uit de i6e en 17c eeuw)
voor het einde van 1999 zijn versehe
nen en dat het totale, uit tien delen
bestaande, werk in het jaar 2006 ter
beschikking Staat.
J. Dörflinger (Universiteit Wenen)
(Deze bespreking is vertaald door Marco
van Egmond.
Atlas of Mortality in Europe.
Subnational patterns 1980/81
and 1990/91
who Regional Publications.
European Series no. 75
Kopenhagen: who Regional
Office for Europe, 1997
245 pp., formaat A4,150 kaarten en
diagrammen in kleur
ISBN 92 890 1339 7
Prijs 150 Zw. Francs
Deze atlas is geprodueeerd in Neder
land: de gegevens zijn verzameld door
de Economic Commission for Europe
van de vn; ons cbs heeft de gegevens
verwerkt en ze gecontroleerd en het
rivm zorgde voor analyse en weergave,
samenstelling en produetie van de at
las. Bij het rivm waren Frank Smeets,
Bennie Bloemberg en Gerda Doorn-
bos verantwoordelijk voor de analyse
en presentatie; m.b.t. dat laatste wer
den ze geassisteerd door Andre van der
Veen en Zohreh Ghameshlou.
Het doel van analyse van sterftecijfers
is het monitoren van de gezondheids-
toestand, het boven water halen van
belangrijke problemen op het gebied
van de volksgezondheid, en een evalu-
52
