Atlas
of Mortality
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I998-XXIV-4
atie van het effect van de gezondheids-
zorg. Aanknopingspunten voor een
dergelijke analyse worden het makke-
lijkst gevonden in kaarten, en daarom
is de uitgave van atlassen als deze een
eerste stap: er blijken patronen ol af-
wijkingen uit de kaarten die vervol-
gens - door ze te vergelijken met ande
re verschijnselen zoals milieuverontrei-
niging, hoogteligging enz. - reden vor-
men voor verder onderzoek naar cau-
sale relaties. Wanneer die bevestigd
worden kan men vervolgens de oorza-
ken gaan aanpakken. Tot nu toe ge-
schiedde internationale vergelijking
van sterftecijfers alleen op nationaal
niveau (met uitzondering van atlassen
over sterfte aan kanker); met deze atlas
is het 00k mogelijk de trends op sub-
nationaal niveau (nuts 2 van de eu)
na te gaan.
De statistische verwerking van de ge-
gevens is zeker adequaat, en 00k voor
leken duidelijk uitgelegd. De kartogra-
fische weergave is, binnen de beperkin-
gen die nuts 2 oplegt, professioneel.
Het lijnenbeeld had nog wat verder
gegeneraliseerd kunnen worden zonder
de herkenbaarheid van individuele tel-
gebieden aan te tasten; dan waren de
kaarten duidelijker geweest. Het verve
lende van de sub-nationale indeling is,
dat er in Midden-Europa een aantal
regio's voorkomen waarvan de belang-
rijkste Steden in aparte eenheden wor
den weergegeven (voorbeelden zijn
Bremen, Berlijn, Praag, Wenen, Riga,
Vilnius enz.). Eiders bepalen stad en
platteland samen de klassenwaarde;
deze uitzonderingen maskeren daar-
door de regionale trend.
De kaarten geven de gestandaardi-
seerde gemiddelde sterftecijfers voor
1980/81 en voor 1990/91, en voor zowel
mannen als voor vrouwen. Bovendien
zijn er staafdiagrammen met de ge
middelde gestandaardiseerde sterftecij
fers. Naast de kaarten zijn frequentie-
diagrammen opgenomen die aangeven
welk deel van de bevolking door de
betreffende doodsoorzaak wordt bei'n-
vloed, en cirkeldiagrammen die het re-
latieve aandeel van een specifieke
doodsoorzaak aan de totale mortaliteit
visualiseren. De kaarten zijn goed on-
derling vergelijkbaar door het gebruik
van percentielen.
Voor een aantal landen zijn de gege-
vens öf helemaal niet öf slechts voor
een van de twee periodes beschikbaar.
Voor Belgie niet voor 1990/91, voor
Rusland, Estland, Litouwen, Georgie
en Azerbeidzjan niet voor 1980/81;
voor Israel, Turkije, Bosnie, Albanie en
Macedonie voor geen van beide perio
des. Het is jammer dat er geen voor-
beeld wordt gegeven van interpretatie
van de kaartbeelden. Er moet toch
worden aangenomen dat niet elke lezer
op voorhand beschikt over de kennis
van de manier waarop zo'n beeld gei'n-
terpreteerd kan worden.
Het werk aan deze atlas vormt mede
een eerste stap op weg naar een Euro
pean Health and Environment Geo-
graphical Information System (hegis),
dat mogelijk permanent zal worden
bijgehouden. Omdat het materiaal di-
gitaal beschikbaar is heeft men er naast
de gedrukte atlas nog een andere be-
stemming aan kunnen geven: een se-
lectie (met 5 verzamelcategorieen van
sterfte-oorzaken in plaats van de 18 ca-
tegorieen in de analoge atlas) is in de
vorm van een Website http://www.eu-
romort.rivm.nl/) eveneens te raadple-
gen, met toegevoegde functionaliteit:
men kan hier 00k kaarten naar keuze
met elkaar vergelijken door ze naast el-
kaar op het scherm op te roepen. In de
papieren atlas staan steeds de beeiden
van de twee periodes tegenover elkaar;
op de Website kan men dus 00k de pa
tronen van verschillende doodsoorza-
ken of van mannen en vrouwen met el
kaar vergelijken. Bovendien kan men
sneller gegevens over specifieke regio's
terugvinden. Sterftecijfers voor speci
fieke doodsoorzaken zijn echter niet op
de Website beschikbaar - dat zou een
nuttige functie aan de Website gegeven
hebben naast de atlas. Samenvattend:
goed geproduceerd en professioneel ge-
visualiseerd, is hiermee een adequate
mogelijkheid voor analyse door ge-
zondheidsexperts beschikbaar. De Web
site heeft nu een beetje de functie van
een teaser, om reclame voor de atlas te
maken. Aangezien uit de verkoop van
de atlas waarschijnlijk toch slechts een
miniem deel van de productiekosten
teruggewonnen zal worden, had inte
grale opname op het web van de cijfers
en de kaarten ten behoeve van openleg-
ging van deze cruciale informatie meer
effect gehad. Maar de papieren atlas is
zeker een product waar Nederland trots
op mag zijn.
F.J. Ormeling
Oud vanuit de lucht
Redactie Christien Slingenberg en
Corrie Visscher
Hoogeveen: Nederland Boek
Producties/Slingenberg B.V.
Fotos: klm Aerocarto. Teksten en
selectie van de 22 z/w foto's:
plaatselijke experts
Formaat: 30 x 42 cm
Druk: Drukkerij Bariet, Ruinen
Prijs: f 24,95
Nederland Boek Producties, een on-
derdeel van uitgeverij Slingenberg uit
Hoogeveen, brengt een serie van col-
lecties van oblique luchtfoto's uit de
periode 1920-1970 uit van Nederlandse
Steden. Men is daar in 1996 mee be
gonnen, en op dit moment zijn er ten-
minste 37 van dergelijke collecties ver
sehenen. De prijs is zeer gunstig; mo
gelijk komt dat mede door het beperk-
te aantal verkooppunten: behalve bij
de uitgever zijn de fotoboeken ver-
krijgbaar bij de 60 filialen van de Boe-
kenVoordeel-keten.
Het gaat hier om over het algemeen
scherpe obliques, afgedrukt op mooi
glänzend papier. De selectie van het
fotomateriaal, waarschijnlijk afkomstig
uit het opdrachtenarchief van klm
Aerocarto, volgt over het algemeen een
vast patroon: een aantal beeiden van
het stadscentrum, waar men vervol
gens in een wijdere boog omheen gaat,
en daarna nog enkele objecten uit de
buitenwijken, c.q. het omgevende
platteland. De bij de foto's afgedrukte
commentaren zijn verschillend van
lengte en kwaliteit. Bij Groningen zijn
er bijvoorbeeld alleen uiterst summiere
plaatsaanduidingen, bij Amsterdams
Oostelijk Havengebied en 00k bij
Delft en Zeist is er sprake van kundige
commentaren, die echt inzicht geven
in de toenmalige toestand en de veran-
deringen.
In een aantal gevallen probeert men
00k een bepaald proces te volgen: in
het deel Groningen wordt het gebied
53
