KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
en een speciale nadruk op bepaalde gebieden of thema's)
verschaft het raamwerk dat de verschillende samengevoegde
kaarten met elkaar verbindt.
In een digitale atlas moet men speciale zorg aan het hand-
haven van het idee van deze bewuste combinatie van kaar
ten besteden. Vaak zullen er, in plaats van kaarten, bestan
den in de atlas aan wezig zijn waaruit verschillende kaarten
kunnen worden afgeleid. Om niet te vergeten dat de gege-
vens voor deze kaarten speciaal zijn verzameld of bewerkt
om in overeenstemming te zijn met de doelstelling van de
atlas, zou het verstandig zijn om tenminste een 'default'serie
atlaskaarten te definieren die de gebruiker zieh de doelstel
ling van de atlas laat realiseren. Want het gaat niet om wil-
lekeurige gegevens die in een digitale atlas verzameld zijn
(zoals in een willekeurig gis) maar om de gegevens die aan
de speeifieke doelstellingen beantwoorden omdat ze bepaal
de trends moeten benadrukken.
De atlas als een isolatiemechanisme
ledere kaart biedt een speeifieke kijk op de wereld. ledere
kaart isoleert een bepaald gebied van de rest van de wereld
door er een kader omheen te zetten en het ingekaderd aan
de lezer te presenteren. ledere atlaskaart is een selectie van
een speeifiek gebied, op een bepaalde manier geprojecteerd,
met gegevens die voor een bepaalde periode geldig zijn;
zelfs de soort gegevens is speciaal geselecteerd. Want de
kaart biedt bijvoorbeeld alleen politieke grenzen, of de talen
die worden gesproken of de vegetatie, of wat dan ook. Elke
atlaskaart isoleert een gebied dus zowel in de ruimte als in
de tijd. Sommige gebieden liggen op elke papieren atlas
kaart aan de kaartrand en kunnen daardoor nooit in hun
juiste geografische context worden waargenomen. Sommige
gebieden zijn altijd siecht zichtbaar op de kaart omdat de
vouw van de band er doorheen loopt. Op papieren over-
zichtskaarten van Indonesie in atlassen valt de middenvouw
altijd over de eilanden Tarakan en Sumbawa. Men zou die
eilanden daarom de stiefkinderen van dit speeifieke kaartka-
der kunnen noemen, slachtoffers van de analoge kartografi-
sche weergave (figuur 4).
In een digitale omgeving zitten we niet langer met deze spe
eifieke kaartkaders. Want we kunnen elk kader kiezen dat
we willen! In theorie zouden we een kaart kunnen kiezen
van de situatie in elke willekeurige periode. We kunnen
elke willekeurige combinatie van kaartlagen kiezen. Vanwe-
ge de mogelijkheid te 'scrollen' en in- of uit- te zoomen zijn
we niet langer afhankelijk van de vaste kaartkaders, en kun
nen we onze kaders centreren op elke locatie die we wen-
sen. Maar het formaat van de monitor zal nog steeds het in
Figuur 4. De mid
denvouw van een
Indonesische school-
atlas beinvloedt de
leesbaarheid van de
eilanden Tarakan
en Sumbawa.
Tarakan
staatsgrens
provinciegrens
)OOW
Sumbawa
1999-XXV-I
beeld gebrachte gebied isoleren van de
rest van de wereld.
De atlas als een collectie van wäre
kaarten
Elke gedrukte kaart heeft een aura van
onfeilbaarheid. Dat geldt al voor het
gedrukte woord (we zeggen dat iets zo
is omdat het in de krant Staat), en ge
drukte kaarten lijken nog een stuk be-
trouwbaarder dan gedrukte tekst. En
dat geldt natuurlijk ook voor atlassen.
Men beschouwt de situatie zoals weer-
gegeven in een atlas als de wäre. Dat is
tenminste onze reactie. Natuurlijk kan
een atlas op een gegeven moment niet
meer up-to-date zijn, maar dan gold
de situatie zoals weergegeven ten min-
ste op het moment van publicatie.
Het spijt me, maar dit is een verkeer-
de opvatting. Geen kaart is de enige
wäre kaart. Geen atlas is een combina
tie van wäre kaarten. Elke kaart is een
willekeurige weergave van onze ab-
stractie van de werkelijkheid. Het is
een willekeurige weergave omdat het
een selectie betreft van de vele aspec-
ten van de werkelijkheid die weerge
geven hadden kunnen worden. Het is
een willekeurige weergave omdat de
geselecteerde onderwerpen of aspecten
met andere Symbolen gekarteerd had
den kunnen worden, en met die ande
re Symbolen had het kaartheeld er vol-
ledig anders uitgezien. Andere object-
categorieen zouden meer zijn opgeval-
len omdat ze bijvoorbeeld een beter
contrast zouden hebben gehad ten op-
zichte van de achtergrondkleuren. Tot
nu toe is er slechts sprake van een en-
kele kaart van een speeifiek gebied op
een bepaalde schaal, van een bepaald
thema uit een bepaalde periode, sim
pel omdat er niet meer ruimte is om
andere visies op dezelfde abstractie
van de realiteit toe te laten. Ondanks
het waarheidsgehalte dat door het me
dium van gedrukte atlassen wordt
overgedragen, is het concept dat kaar
ten waar zijn niet juist. Geen enkele
kaart is de enige wäre kaart. Van de
zelfde gegevens kan men verschillende
kaarten vervaardigen.
Informatie op een beeldscherm wordt
als nog betrouwbaarder gei'nterpre-
teerd dan gedrukte informatie. Maar
in deze digitale omgeving hebben we
tenminste de mogelijkheid de eventu-
ele verkeerde indruk die de 'enige
wäre' kaart oproept, te verbeteren. In
een digitale omgeving, als we de toe-
gang hebben tot een gegevensbestand
waarop de kaart gebaseerd is, kunnen
we makkelijk andere kaarten vervaar
digen, en door de verschillende kaar-
10
