KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I999-XXV-I
roepen beperken. Vooral de toepassing
van multimedia-faciliteiten (Videos',
verklärende geluidsfragmenten) kan
daar dienstbaar in zijn.
In de elektronische atlas kunnen kaar-
ten worden geanimeerd, om processen
te tonen die in de papieren atlas alleen
kunnen worden weergegeven door
middel van temporele kaartsequenties
- het verschil tussen de tekenfilm en
het stripverhaal.
De synoptische kwaliteit die zo be-
langrijk is voor het aardrijkskunde-on-
derwijs - als grafische uitdrukking van
het multi-thematische ruimtelijke ge-
zichtspunt waaraan de geografie zijn
bestaansrecht als wetenschap ontleent
- lijkt vooralsnog voorbehouden aan
het gedrukte kartografische product.
Dit vloeit voort uit de bovengenoemde
beperkingen van de elektronische toe-
passingen, met name de aanzienlijk
kleinere oppervlakte beschikbaar voor
de grafische weergave, en de onmoge-
lijkheid om complexe combinaties van
informatie weer te geven binnen een
scherm.
De schoolatlas buiten de aard-
rijkskundeles
De thema's die worden verklaard in de
aardrijkskunde zijn in wezen nooit
volledig statisch in de tijd, maar verte-
genwoordigen altijd een Stadium in
een temporeel proces. Met andere
woorden: hoewel de tegenwoordige
x,y-coördinaten dienst doen als geo-
grafisch referentiekader, kan geen en-
kele verklaring waarom iets waar op-
treedt ooit worden gevonden zonder
(te beginnen op de huidige x,y-locatie)
in de geschiedenis te graven.
In de historische wetenschap probeert
men de temporele samenhang te ver
klaren tussen de verschijnselen en ge-
beurtenissen die tezamen de levensweg
van de mens en de mensheid bepalen.
Het overkoepelende referentiekader
wordt hier gevormd door de 'verticale'
tijdsschaal (z), maar de dimensies van
de bestudeerde onrwikkelingen wor
den ontleend aan hun ruimtelijke con-
text (x,y).
Aardrijkskunde en geschiedenis - de
geografische of 'ruimtelijke' en histori
sche wetenschappen - delen dus het-
zelfde materiele object: de holistische
realiteit in plaats van een bundeling
van specifieke aspecten van de realiteit
(als die welke het onderwerp vormen
van taalwetenschappen, wiskunde,
economie en dergelijke). Ze vullen elkaar aan als het grond-
vlak en de hoogte van een kubus. Ze verschillen, met ande
re woorden, alleen in gezichtspunt en methodiek: hun refe
rentiekader en de richting waarin verklaringen worden ge-
zocht staan loodrecht op elkaar.
In weerwil van hun onderlinge verbondenheid, worden
aardrijkskunde en geschiedenis in de praktijk te vaak onder-
wezen als op zieh zelf staande, niet verwante schoolvakken.
De kartografie kan duidelijk maken - en doet dit, voor wie
het wil zien, 00k regelmatig - dat a-historische aardrijks
kunde en a-geografische geschiedenis de werkelijkheid ge-
weld aandoen. Ondanks het feit dat er in veel landen ge-
schiedenisatlassen voor schoolgebruik worden uitgegeven,
schijnt het gebruik van deze atlassen binnen het geschiede-
nisonderwijs nog marginaal te zijn in vergelijking met het
schoolatlas-gebruik in de aardrijkskundeles.
Misschien gaat er van de nieuwe mogelijkheden tot kaart-
animatie die worden aangeboord door de huidige ontwik-
keling van elektronische atlassen een nieuwe impuls uit om
de toepassing van kartografie als educatief visualisatiemedi-
um door de muren van het aardrijkskundelokaal heen te la-
ten breken.
Noot
Dir artikel is een vertaling van het transcript van de presentatie Visu-
alisation for education: school atlas cartographygehouden tijdens het
ica seminar/workshop Digital Cartography for the Information
Highway in maart 1997 te Bandung. Het verslag is opgenomen in de
proeeedings van het seminar, die in 1998 door de ica werden gepubli-
ceerd.
Summary
T.R. Tichelaar - Visualisation for education: school atlas carto
graphy
Keywords: visualisation, atlas cartography, background
One of the more rewarding applications of cartography un-
doubtedly is the produetion of Materials to support elementary
and secondary school education. Starting from childrens' first
acquaintance with 'the geographic viewpoint', well prepared
school atlas maps aim to extend their spatial frame of reference
well beyond the immediately visible limits of their physical en-
vironment. The 'mental base map' thus created will in a later
stage of their education allow them to 'place', and thereby me-
morize, a diversity of thematic geographic knowledge.
Once the framework of base maps is created, the school atlas
continues its task in thematically guiding both students and
teachers through the geography curriculum. To do so properly,
füll use has to be made of the synoptic potential of the single
map and the double map sheet. The narrative contained by the
curriculum and the natural order ofthings to be taught should
be reflected by a sound regional and thematic strueturing of the
atlas as a whole. The principles followed when preparing the
atlas in its traditional (paper) form, should be reconsidered
when exploiting the new possibilities offered by electronic pro-
duets. Having their own strengths and weaknesses, these may
Supplement rather then compete with the paper school atlas.
Finally, the possibilities to apply school atlases beyond the dis-
ciplinary limits ofthe geography class are still underexploited.
17
