De I8e-eeuwse Hollandse gedrukte
rivierkartografie
de opbouw en inrichting van een kartografisch informatiebestand voor
de Nederlandse rivierzorg
VERZAMELING
RAPPORTEN,
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
P.P.W.J. van den Brink
rivierkaarten, historische kartografie TREFWoorden
river maps, historical cartography keywords
cartes des cours d'eau, cartographie historique Mots-ci.es
Inleiding
In 1798 publiceerde Christiaan Brü
nings (1736-1805) bij de Landsdrukkerij
in Den Haag de eerste Nederlandse ri-
vieratlas. Deze, thans zeer zeldzame at-
las, vormde het derde deel van een
door Brünings geredigeerde "Verzame-
ling van rapporten, verbaalen en verde-
re stukken, betreffende de doorsnijdin-
gen en werken welken, sedert de con-
ventie van den jaar 1771 op de Bovenri-
vieren, tusschen Emmerik en Arnhem,
zijn aangelegd b.
In dit boek bracht Brünings vier grote
technische rapporten samen die hij
tussen 1771 en 1784 als 'lnspecteur-Ge-
neraal van 'sLands rivieren' voor zijn
werkgever, de Staten van Holland en
West-Friesland (in het vervolg te noe-
men: 'Staten van Holland') had opge-
steld. Daarin gaf hij een nauwkeurig
overzicht van de grote rivierkundige
werken die onder zijn toezicht in het
Gelderse rivierengebied waren ver-
richt. De kaarten uit de rivieratlas zijn
de kartografische bijlagen bij deze ver
slagen.
De rapporten en de kaarten waren
oorspronkelijk bedoeld als werkmateri-
aal voor de bestuurders en de ambte-
naren van de Hollandse waterstaats-
dienst. Deze dienst was binnen Hol
land verantwoordelijk voor de zorg,
het onderhoud en het toezicht op de
grote waterstaatswerken die overal in
de provincie en, in het geval van de ri
vieren, zelfs ver daarbuiten werden uit-
gevoerd. Deze waterstaatsdienst had
een zelfstandige rol bij de planning en
de uitvoering van deze werken, maar
was in laatste instantie wel verant-
woording schuldig aan de Staten van Holland - het provin-
ciebestuur. Het was haar taak om op basis van de voorstel-
len van de waterstaatsdienst de uitgangspunten van het ri
vierkundige beleid vast te stellen en daarvoor 00k de nodige
linancien te vinden. Om dit besluitvormingsproces in goe-
de banen te leiden, werden alle beleidsstukken, waartoe alle
VAN
VERB AALEN
EN VERDERE
STUKKEN,
BETREFFENDE DE
DOORSNTD1NG EN en WERKEN
welken,
Sedert de Conventie van den Jaare 1771. op de Boven-
Rivieren, tusfchen immerik en Arnhemzyn aan
gelegd, zo tot bevordering van derzelver Paar-
baarheidals om, door eene geregelde Ver-
deeling van het Opperwater, de Over-
ßroomingen (by open Rivier) te
voorkomen.
tllTGEOEEVEN OP LAST VAN MET
PR0V1NC1AAL COMM1TTE VAlf HOLLAND.
Met 13 Kaarten en a Plaaten.
II. DEEL
In den HAAG, ter 'sLands Drukkery 1798.
Figuur 1. Christiaan Brünings. Verzameling van rapporten, ver
baalen en verdere stukken, betreffende de doorsnijdingen en wer
ken welken, sedert de conventie van den jaar ijji op de Boven-
rivieren, tusschen Emmerik en Arnhem, zijn aangelegd, i/p8.
25
