Bertins'Zien of lezen' in het Nederlands
Blj DE BIJLAGE
Graphics
and Graphic
Information
Processing
I999-XXV-I
In 1980 was er in het Centre Georges
Pompidou een grote tentoonstelling
Cartes et figures de La terre (Kaarten en
voorstellingen van de aarde). Bij deze
gelegenheid verscheen 00k een bege-
renswaardig boekwerk met dezelfde ti-
tel waarin het verschijnsel kaart op
vele verschillende wijzen werd belicht.
Het openingsartikel 'Voir ou lire' is
van de nu 80-jarige Jacques Bertin,
alom gewaardeerd wegens zijn stan-
daardwerk Semiologie graphiqueOver
de regels van de (karto) grafische voor-
steliing, uit 1967.
In 1988 heeft Rene van der Schans
voor onderwijsdoeleinden een ver-
taling gemaakt van dit artikel. Deze
vertaling heeft een wat sluimerend be-
staan geleid tot augustus 1998. In Geo-
desia verscheen toen een kaart die
zwaar zondigde tegen de principes die
Bertin in zijn publicaties naar voren
brengt. Dus waarom niet wat zen-
dingswerk gedaan en de vertaling wat
breder gepubliceerd? Ferjan Ormeling
ondersteunde dit idee van harte en
hielp meteen mee om de vertaling nog
wat soepeler te laten lopen. We heb-
ben 00k naar Sponsors voor de heruit-
gave gezocht en deze gevonden in Ka-
data bv, de Meetkundige Dienst en de
Vereniging voor Geografische Infor-
matie en Vastgoedinformatie vgvi.
Stichting Geodesia en de Nederlandse
Vereniging voor Kartografie wilden als
uitgever optreden. Hartelijk dank
daarvoor.
Bij de bewerking hebben we zoveel
mogelijk geprobeerd Bertins stijl te
handhaven, niet alleen in de tekst
maar 00k in de lay-out. De laatste
komt vrijwel exact overeen met die van
het origineel. De Franse teksten in de
kaarten hebben we ongewijzigd gela-
ten; hun betekenis volgt voldoende uit
de doorlopende tekst. Op blz. 7 is
sprake van een 'theorie van de perti-
nente vragen'. Wij weten niet precies
wat Bertin hiermee bedoelt (zijn ande
re publicaties waren 00k niet behulp-
zaam), maar we vermoeden dat een
Jacques Bertin
CltAIMIIM 111:
si;n 101.0«.11:
Iim'<I im-». Kerf 111
Jacques Bertin
passage uit Roland Barthes' Inleiding in de semiologie uit
1964 dicht in de buurt zit: het [taalkundige] beginsel
van pertinentie: men besluit het materiaal slechts uit een
gezichtspunt te beschrijven en zieh bijgevolg alleen met die
trekken bezig te houden die op dat gezichtspunt betrekking
hebben, met uitsluiting van alle andere
den pertinent genoemd)". Bertin heeft
thes ongetwijfeld ontmoet en gesproki
loopbaan aan de Ecole Pratique des Hautes Etudes van de
Parijse Sorbonne.
(deze trekken Wör
de semioticus Bar-
bij hun beider
Wj
icj
deGruyter
Voor deze Nederlandse vertaling heeft Jacques Bertin in een
brief van 2 September 1998 toestemming gegeven. Hij ver-
zocht bij die gelegenheid, de uitgave aan te vullen met een
aantal bibliografische gegevens. Daar de ruimte hiervoor bij
het artikel zelf ontbreekt hebben we deze gegevens nu in
deze toelichting opgenomen:
Bertin J. (1967), Semiologie graphique. Les diagrammes, les
reseaux, les cartes. Paris: Mouton et Gauthier-Villars,
1967. 341 pp. 2eme edition 1973.
Graphische Semiologie - Diagramme, Netze, Karten. Ber-
lin-New York: W. de Gruyter, 1974.
Semiology of graphics. Diagrams, networks, maps. Madis-
on, U.S.A: University of Wisconsin Press, 1983.
Bertin J. (1977), La graphique et le traitement graphique de
l'informationParis: Flammarion, 1977, 273 pp.
La grafica e il tratamento dell'informazione. Torino, Italie:
ERI, 1981.
Graphics and graphic information-processing. Berlin, New-
York: Walter de Gruyter, 1981.
Graphische Darstellungen. Berlin, New-York: Walter de
Gruyter, 1982.
idem (in het Japans), International cartographic center.
Tokyo: Tokyo inshokan prindng co., 1982.
A neografica e 0 tratamento grafico da informaao. Curitiba:
Editora da universidade federal do Parana, 1986.
La graficay el tratamiento grafico de la informacio. Madrid:
Taurus ediciones, 1987.
Bertin J. (1993), La graphique, Encyclopedie des sciences
de l'ecrit. Paris: UNESCO, Retz, 1993.
Bertin J., avec A. Risson, J.H. Chauchat, P. Rolland
(I994)> Logicielamado (Analyse graphique d'une MAtrice
de DOnnees). Saint-Mande, France: SICIA, 1994.
Bertin J., avec J. Devisse, D. Lavallee, J. Nepote (1997),
Atlas historique universel. Geneve: Minerva, 1997, 180 pp.
We hopen met deze publicatie te bereiken, dat er bij de
kaartvervaardiging steeds diep wordt nagedacht welke vra
gen de kaart moet kunnen beantwoorden, pertinente maar
wellicht 00k wat minder scherp geformuleerde.
R. van der Schans en F. f. Ormeling
40
