De twee Problemen van
de polythematische kaart
10
D'INSTITUTEURS
ET D'INSTITUTRICES
I833-I9I4
popu
iflr
De kaarten die we zojuist zagen zijn kaarten met slechts
een kenmerk. Wanneer de kaart meerdere kenmerken
over elkaar heen bevat, stuit de lezer op twee Proble
men die nauw met elkaar verbonden zijn: de leesbaar-
heid van de legenda en het antwoord op de vraag "wat
is de spreiding van dat kenmerk?"
De vraqen zijn praktisch onmoaeliik te stellen
(moeilijk leesbare legenda's)
Opdat de lezer de vragen kan stellen waarop de kaart
geacht wordt te antwoorden, moet de lezer op z'n minst
weten wat de weergegeven kenmerken zijn. Hoeveel
tijd heb je, bij kaart (10), nodig om te weten te komen
waar het over gaat?
Voorzie u van een loep en u zult de legenda ont-
dekken. Overdrijf ik? Was het maar zo! De lezer moet
zelf maar eens de meest verschillende kaarten bekij-
ken. Het zal hem verbazen hoe weinig legenda's mak-
kelijk toegankelijk zijn. Het zal hem verbazen, wanneer
hij in diverse gevallen legenda's van de kaart geschei-
den ziet. En wat te zeggen van kaarten, gepubliceerd
door wetenschappelijke instellingen, die helemaal geen
legenda hebbenl?
De legenda is het enige middel om in de kaart door
te dringen, dat wil zeggen haar vragen te stellen waar
ze geacht wordt op te antwoorden. Hij is de wäre titel
van de kaart. De legenda moet onmiddellijk en vol-
maakt leesbaar zijn en bijgevolg is het nodig om:
- er alle nodige ruimte voor te reserveren,
- hem zo dicht mogelijk bij de lezer te plaatsen,
- elke onnodige doorverwijzing te vermijden (11),
- uitdrukkingen te kiezen die de betekenis het meest di-
rect overdragen,
- en ook om deze termen in hoofdletters te schrijven.
Maar dit blijkt nog niet zo voor de hand te liggen.
Garcons Fides
De vraaa:waar komt dat kenmerk voor?
heeft aeen visueel antwoord
(de kaart bevat verschillende kenmerken over elkaar
heen)
19 Date de fondation des ecoles nor
males I, Avant 1833. - 2. Entre 1833
et 1848. - 3. Entre 1848 et 1870. -
4. Entre 1870 et 1888 - 5. Apres 1888.
Het is altijd mogelijk om verschillende kenmerken op
een kaart te combineren. Sommige kaarten stapelen
20, soms 30 verschillende kenmerken op elkaar. Maar
is de tekenaar daartoe wel bevoegd?
Kaart (11) toont 5 tijdvakken tegelijk, de tijdvakken
van de stichting van de kweekscholen, voor twee cate-
gorieen: jongens en meisjes. Er zijn dus 10 kenmerken
tegelijk weergegeven op deze kaart, zoals de legenda
(die overigens niet makkelijk te lezen is) toont.
Laten we onze twee typen vragen weer opvatten:
- Wat zijn, in een bepaald departement, de stichtings-
data? Hoewel niet eenvoudig, is het toch mogelijk het
antwoord af te lezen.
Laten we nu het tweede type vraag stellen:
- Wat zijn, voor die bepaalde periode, de betrokken de-
partementen?
Kaart (11) geeft hier geen visueel antwoord op. Zo
als de prijzenkaart (1) of kaart (10) stelt zij slechts in
Staat tot het punt voor punt aflopen van alle weergege
ven tekens. Het is een "kaart om te lezen". Wat onthoudt
u, als lezer, trouwens van deze kaart? Laten we er eer-
lijk voor uitkomen: praktisch niets.
Of toch: een besef van de nutteloosheid van de kar-
tografie!
De verklaring ligt voor de hand. Over elkaar leggen
van verschillende kenmerken in een kaart verwoest het
beeld van elk van de kenmerken afzonderlijk, net zoals
het over elkaar aanbrengen van meerdere foto's op een
film elk afzonderlijk beeld vernietigt. In (11) zijn de in
(13) weergegeven beeiden onmogelijk te zien.
We bereiken hier de grenzen van de visuele waar-
neming. Het oog ziet slechts een vorm tegelijk. Wan-
