KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I999-XXV-I
Indonesische provincies
41 p
heel Indonesie
13p
-m~i
ASEAN
7p
Azie
5p
andere
continenten Wereld
7p SP
Figuur 1. Verdeling van de aandacht van kaarten uit een door-
snee Indonesische schoolatlas over verschillende gebieden.
druk het afgebeelde gebied krijgt. Omdat Indonesische
schoolatlassen (net als sommige Nederlandse atlassen) nog
steeds het systeem volgen waarbij elke provincie apart
beeldvullend wordt afgebeeld, ontstaat er een geweidige va-
riatie in de gebruikte schalen. De hoofdstad Jakarta wordt
meestal op de grootste schaal, en de provincie Irian Jaya op
de kleinste schaal weergegeven. Provincies als Bali of Oost-
Timor zijn klein, maar omdat ze een aparte bladzij inne-
men worden ze relatief groot afgebeeld. Is dat in overeen-
stemming met hun belangrijkheid? Volgens de schalen zou
bijvoorbeeld Oost-Timor van meer belang zijn dan de Wes-
telijke Kleine Soenda-eilanden. Maar of dat inderdaad zo is
valt te betwijfelen kader 1).
Het andere aspect van de atlasstructuur was de volgorde
waarin de kaarten voorkomen. In de doorsnee Indonesische
staatsgrens
provinciegrens
,(i(
1 Aceh
2 Sumatra Utara
3 Sumatra Barat
4 Riau
5 Jambi
6 Bengkulu
7 Sumatra Selatan
8 lampung
9 Jawa Barat
10 Jakarta
11 Jawa Tengah
HYogyakarta
13 JawaTimur
14 Bali
15 Nusatenggara Barat
16 Nusatenggara Timur
l7TimorTimur
18 Kalimantan Barat
19 Kalimantan Tengah
20 Kalimantan Timur
21 Kalimantan Selatan
22 Sulawesi Selatan
23 Sulawesi Tengah
24 Sulawesi Utara
25 Sulawesi Tenggara
26 Maluku
27 Irian Jaya
Figuur 2. Volgorde van de presentatie van de provinciekaarten in twee Indonesische
schoolatlassen. Boven de volgorde in de Atlas /PS Indonesia Wawasan Nusantara dan
Dunia, Uitg. Karya Pembina Swajaya, ippi; onder de volgorde in de Atlas Indonesia
dan Dunia untuk Pendidikan Dasar, Uitg. Balai Pustaka, ip88.
Kader 1. De weergave van de Indonesische
provincies in Indonesische schoolatlassen op
volgorde van de schaal (Jakarta is het
grootst, Irian Jaya het kleinst afgebeeld).
Grootste schaal
1. dki Jakarta
2. Yogyakarta
3. Bali
4. overige Javaanse provincies
5. Oost-Timor
6. Westelijke Kleine Soenda-eilanden
7. Oostelijke Kleine Soenda-eilanden
8. Zuid-Borneo
9. Jambi
10. Minahasa
11. Bengkulu
12. Lampung
13. Zuid- en Zuidoost-Celebes
14. overige Sumatraanseprovincies
15. overige Borneose provincies
16. overige provincies opCelebes
17. Molukken
18. Irian Jaya (West.Nw-Guinea)
Kleinste schaal
schoolatlas begint men met de provin
cie Aceh en eindigt men met Irian Jaya,
daarbij de oude volgorde 'van Sabang
tot Merauke' aanhoudend. Men laat
hierbij de provincies van Sumatra en
Java van west naar oost op elkaar vol
gen, vervolgens Borneo en Celebes van
noordwest naar zuidoost, dan de Klei
ne Soenda-eilanden, de Molukken en
Nieuw-Guinea. Door de meer recente
incorporatie van Oost-Timor is deze
logische volgorde echter verstoord. De
atlassen eindigen nu bijvoorbeeld met
Bali - Oost-Timor - Westelijke Kleine
Soenda-eilanden - Oostelijke Kleine
Soenda-eilanden, Molukken en Irian
Jaya figuur 2). Een dergelijke volgor
de is verre van logisch. Schoolkinderen
gaan vanzelf denken dat, wanneer ze
Bali en Oost-Timor op tegenoverlig-
gende bladzijden in de atlas tegenko-
men, ze 00k in werkelijkheid aan el
kaar grenzen. Bovendien zullen ze den
ken dat de kaarten op tegenoverliggen-
de paginas dezelfde schaal hebben.
Wanneer men de kinderen zou vragen
welke provincie het grootste is, zullen
ze niet naar de schaal kijken maar al-
leen op hun omvang op de atlaspagi-
na's afgaan. En ze zouden dus verkeerde
conclusies trekken.
Zoals boven aangegeven kan men een
gebied 00k benadrukken door er meer
Bladzijden aan te wijden. Meestal heb
ben alle provincies in Indonesische
schoolatlassen hetzelfde aantal bladzij
den. Maar, om elke provincie te karak-
