KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I999-XXV-2
Moseley [1979] heeft het bereikbaarheidsconcept schema
tisch weergegeven:
Mensen
transport
activiteiten
De uiteindelijke bereikbaarheid hangt af van alle compo-
nenten in dit Schema. Het bereikbaarheidsconcept kan bij
velerlei ruimtelijke problemen toegepast worden. De Jong
Toppen [1991] beschrijven toepassingen op het gebied
van vestiging van garages, relocatie van ziekenhuizen en
sluiting van Scholen bij teruglopende bevolking. Geertman
Bosveld [1990] beschrijven een toepassing voor het zoe-
ken van geschikte locaties voor grootschalige nieuwbouw-
projecten.
Bereikbaarheid kan op verschillende manieren gemeten
worden. Omdat waarden over het algemeen worden geag-
gregeerd, en er expliciete behoefte is aan afstanden die via
een transportnetwerk worden berekend, lenen met name
vergelijkende bereikbaarheidsmaten zieh uitstekend voor
een koppeling met een gis.
Moseley's bereikbaarheidsschema kan eenvoudig in Gis-ter-
men vertaald worden:
herkomst
locaties
transport
n et werk
bestemmingen
locaties
Met behulp van een gis kan het kortste päd tussen elke
combinatie van herkomst- en bestemmingslocatie bepaald
worden op basis van de weerstandsvariabelen die aan de
wegsegmenten in het transportnetwerk gekoppeld zijn. Om
te voorkomen dat deze kortste paden steeds weer opnieuw
gevonden moeten worden, kan een afstandenmatrix bere
kend worden. In zo'n afstandenmatrix worden de reiskosten
tussen alle mogelijke combinaties van herkomst- en bestem-
mingslocaties opgeslagen. Met behulp hiervan kan bijvoor-
beeld voor iedere bestemmingslocatie worden berekend
welke herkomstlocaties binnen een bepaald bereik liggen,
en attribuutgegevens die aan deze herkomstlocaties gekop
peld zijn kunnen eventueel worden opgeteld, of er kan een
andere berekening op worden losgelaten. Bereikbaarheids-
analyse bestaat uit een aantal componenten. Voor het uit-
voeren van twee daarvan, het berekenen van bereikbaar
heidsmaten en draagvlakanalyse, is een afstandenmatrix
noodzakelijk. Voordat we op bereikbaarheidsanalyse ingaan
Figuur 1. Locatie-
profiel van de ex-
centrisch in het stu-
plaats Komga.
Location Profile for 8 of (17) - A21 based on POP
Index 100 759358 POP units. Distance Range from 0 to 300 7966
P
50 0
zullen we een aantal componenten er-
van bespreken, waarbij we ons beper-
ken tot de componenten die voor deze
Studie van belang zijn. Voor een meer
volledig overzicht wordt verwezen naar
Ritsema van Eck de Jong [1997]
Bereikbaarheidsmaten op basis van lo-
catieprofielen zijn vooral relevant als
het er om gaat een antwoord te vinden
op vragen als: "Welke potentiele be-
stemmingslocaties hebben een markt-
omvang van minstens X personen bin
nen een afstandsbereik Y?" Een loca-
tieprofiel is een curve die voor een in-
dividuele bestemmingslocatie laat zien
hoe bij toenemende afstand het totaal
aantal inwoners binnen die afstand
toeneemt. Of anders gezegd, een loca-
tieprofiel toont per afstand het moge
lijke draagvlak. Eiguur 1 toont de ge-
gevens van het excentrisch ten opzich-
te van het studiegebied gelegen Kom
ga. De linker grafiek toont de afstand
van Komga tot de bevolking van het
studiegebied en in de rechter grahek
(het eigenlijke locatieprohel) wordt de-
zelfde informatie cumulatief weergege-
geven. Figuur 2 is daarentegen geba-
seerd op het veel meer centraal gelegen
Idutywa, hetgeen zieh met name uit in
het veel sneller oplopen van de locatie-
profielcurve. Uit dergelijke curves
kunnen twee bereikbaarheidsmaten
worden afgelezen. De drempelafstand
is de kortste afstand waarbij een ge-
wenst potentieel draagvlak gerealiseerd
wordt. Het bereikgetal (proximity
count', 00k wel bekend als kumulative
opportunity index') is het potentiele
draagvlak bij een gegeven afstand, het
kan gebruikt worden om te bepalen op
welke locaties een drempelwaarde ge
realiseerd kan worden. Uiteraard is de
keuze van het afstandsbereik van cruci-
aal belang voor de uitkomst: hoe gro-
ter de afstand, hoe minder het bereik
getal discrimineert.
Bij draagvlakanalyse (catchment area
analysis') worden alle herkomstlocaties
aan de voor hen dichtstbijzijnde be-
stemminglocatie toegewezen. Bij de
herkomstlocaties kan de toegewezen
bestemmingslocatie worden opgesla
gen als attribuut; hetzelfde geldt voor
de afstand tussen beide locaties. Bij de
bestemmingslocaties kan het aantal
toegewezen herkomstlocaties worden
opgeslagen, en er kan een attribuut
worden gegenereerd dat geaggregeerde
waarden van de herkomstlocaties be-
vat, bijvoorbeeld de som van het aan
tal inwoners, dat als indicatie van de
potentiele markt of het verzorgingsge-
12
