plans zijn (Koekange, De Wijk, Zuid-
wolde en de Reestoever). Er is, samen
met de bijbehorende oorspronkelijke
aanwijzende tafelen (oat's), veel ge-
bruik van gemaakt, en dat geeft ook
aan hoe belangrijk het is dat de kada-
strale minuutplans, als kadastrale ge-
meente-atlassen, thans in de meeste
provincies worden gefacsimileerd, en
daarbij soms ook meteen, zoals in de
provincie Utrecht, in digitale vorm be-
schikbaar komen. We zullen daardoor
ooit kunnen beschikken over een digi
tale grondgebruikskaart van Nederland
uit de periode rond 1830.
Naast de kaarten moet hier nog een
bron vermeld worden: die van de to-
poniemen. Gerrit Smit, de Groningse
leermeester van Elerie, hamerde bij
zijn historisch-geografische Colleges
ook altijd op het belang van de Studie
van de veldnamen, omdat die aanwij-
zingen gaven over de aard van het ter-
rein op het moment van benoemen
dan wel van opname. Welnu, Smit zou
In de bijlage vindt men een achttal los-
se kaarten, waarvan er vier met grond
gebruikstinten ingekleurde minuut-
bmrtendijks Und
- haverland«rtcuhuu(
- wetdefcampen
buitendijkt Und
verdrogmg door onthoofding
starke achleruitgang hootland
hawerlandcncuhuur
(ve(dgr»t«lelielj
- gete>deli)ke vertering van het
binnendijks Und
- vertchraling
hakhoutcultuur
- 'verhetding' kamper
burtandijks Und
iteHce versrhraling door bewetding en/of pUgger
podxoiidenrig en verhetding (verzunngj
dichtgroeien iweUtoten
mandetjge ichapenbeweidlng J
buitendijks Und
vestiging keuterqen
aanteg Koekangerwtj)
herontginnmg met
compoit tot weiland
I999-XXV-2
zeer gelukkig geweest zijn met deze
Studie: uit het onderzoek van de per-
ceelsnamen in de kaarten van Carst
Peters en die in de oat kon ook voor
Koekange en het Reestgebied de nodi-
ge informatie over de veranderingen in
de bodemkwaliteit en daarmee in de
gebruiksmogelijkheden van het land
worden afgeleid; die informatie werd
weer bevestigd aan de hand van bo-
demprofielen en kadastrale en andere
waarde-oordelen. Het is, nogmaals,
vooral dat natuurlijke ineengrijpen van
al die bronnen dat, zonder dat het ooit
geforceerd werkt, zo'n plezierige in-
druk van dit werk achterlaat.
Bij de visualisatie van de vele gegevens
is er knap gebruik gemaakt van twee-
en driedimensionale tekeningen en
modellen. We nemen daarvan hierbij
een voorbeeld op, dat de ontwikkeling
in de bedrijfsstijl in relatie tot het
grondgebruik aangaf in het gebied van
Koekange. Het toont driemaal eenzelf-
de opstrekkend perceel, met grondge
bruik in 1650, 1750 en 1850, geanno-
teerd met opmerkingen die de Proces
sen verklaren die aan de veranderingen
ten grondslag lagen. Links wijst het
perceel naar het zuidwesten, het kruist
een aanvankelijk meanderend riviertje
(de Koekanger Aa), een dijk, en gaat
rechtsboven richting noordoosten, het
Drents plateau op.
Weerbarstig land vormt, op zijn beurt,
waarschijnlijk een model voor toe-
komstige ecologisch gefundeerde stu-
dies van landschapsontwikkeling, hoe-
wel de fraaie uitvoering waarschijnlijk
onnavolgbaar zal zijn; men zal in de
toekomst waarschijnlijk zijn toevlucht
moeten nemen tot digitale publicaties,
die door hun aard helaas minder toe-
gankelijk zijn voor gei'nteresseerden.
Voor in het cultuurlandschap gei'nte-
resseerde bezoekers van Drenthe be-
staat deze Studie gelukkig nog in boek-
vorm.
F.J. Ormeling
49
