Hermann von Rosenberg -
onderschat onderzoeker en kartograaf
ARTIKELEN
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
F.J. Ormeling sr.
historische kartografie, biografie, achtergronden
historic cartography, biography, background
cartographie historique, biographie, information de reference
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CLES
De Duitser Hermann von Rosenberg behoort tot de
groep van onderzoekers die in de vorige eeuw hebben
bijgedragen tot de kartering van voormalig Nederlands-
Indie. Hij verbleef dertig jaar in de archipel in verschil-
lende functies op uiteenlopende standplaatsen van
Sumatra tot op Ceram in de Molukken. In al deze
functies nam hij deel aan topografische verkenningen
en karteringen in weinig bekende gebieden. De resul-
terende kaarten werden door tijdgenoten gewaardeerd
en gebruikt.
Inleiding
Recentelijk verraste de historicus Roe-
lof van Gelder ons met de uitgave van
het boek Oostindisch Avontuur [1997]
waarin aan de hand van reisverslagen
de ervaringen worden beschreven van
een aantal Duitsers in dienst van de
Verenigde Oostindische Compagnie
(voc) in de periode 1600-1800. Het
blijkt - aldus Van Gelder - dat van de
bijna een miljoen mensen die tussen
1602-1795 in dienst van de voc naar
Azie zijn vertrokken globaal de helft
buitenlander was. Van hen vormden
de Duitsers verreweg het grootste deel.
Ook in de 19c eeuw hebben tal van
buitenlanders, onder wie wederom een
respectabel aantal Duitsers, ditmaal
vooral als wetenschappers, bijgedragen
tot de Nederlandse activiteiten in de
Maleise Archipel. Overbekend zijn o.a.
de namen van Hasskarl die de kina in
Indie introduceerde, Reinwardt en
Blume, respectievelijk de oprichter en
eerste directeur van de vermaarde
Plantentuin te Buitenzorg (thans Bo-
gor) en de geoloog Junghuhn, de
grondlegger van de fysische geografie
van Java. Vergeleken met hen is de fi-
Prof. F.J. Orme
ling sr. is emiritus
hoogleraar in de
kartografie (Meye-
rinkswegp, 7524
AM Lonneker).
Figuur 1. Flermann
von Rosenberg
(1817-1888)
op expeditie.
Bron: E. G. Franz,
Flessische Ent
decker, ip8i.
guur van Von Rosenberg in de schaduw gebleven. Er is ook
maar weinig in de vakliteratuur over hem te vinden. Wel
maakt de destijds bekende geograaf Robide van der Aa in
zijn werk Reizen naar Nederlandsch Nieuw-Guinea [1879]
herhaaldelijk melding van hem en geeft professor P.J.Veth,
de eerste voorzitter van het Nederlands Aardrijkskundig
Genootschap, hem in 1878 een ereplaats onder de onderzoe
kers van de archipel, doch daarna blijft het vrijwel Stil. In
het artikel Aardrijkskundige Onderzoekingen in de Ency-
5
