KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I999-XXV-4
nadeel dat er geen verdere differentiering van de waarden
en de vormen van het ruimtelijk model tussen de verschil-
lende isolijn-niveaus kan worden aangegeven. Een gesimu-
leerde belichting aan de hand van een hoofd-lichtbron van-
uit het noordwesten en eventueel bijkomende lichtbronnen
voor het lichter maken van de schaduwhellingen maakt een
mate van detaillering zichtbaar, die door isolijnen alleen
kan worden gerealiseerd wanneer zij zeer dicht bij elkaar
voorkomen (zie figuur 4). Omdat de gesimuleerde belich
ting (ofwel schaduwering) meer met de alledaagse praktijk
overeenkomt dan de weergave aan de hand van isolijnen,
zijn 00k minder geoefende kaartgebruikers in de politiek en
het bestuur in Staat om de details van het ruimtelijk model
zonder veel moeite en tijdsinvestering af te lezen. De gesi
muleerde belichting kan 00k worden gecombineerd met
isolijnen die de absolute hoogte aangeven (zie figuur 4).
Door de gesimuleerde belichting ontstaat een geringe tint-
verandering in de Signaturen tussen de isolijnen. Daarom
mag het aantal klassen niet te groot zijn, opdat men de ver-
schillende kleuren, en op basis daarvan de verschillende
hoogteniveaus ondanks de tintvariatie toch nog goed kan
onderscheiden. Het redundante gebruik van visuele varia-
belen en weergavetechnieken (dus de combinatie van lijnen,
vlakken en de tintvariaties) voor de weergave van een ver-
schijnsel vergemakkelijkt het aflezen van de waarden en ver
beten de informatie-overdracht met de kaart. Bij niet-re-
dundante toepassing van de visuele variabelen kan men
meer dan een thematische variabele overdragen naast de di-
mensies van de telgebieden. Hier moet men echter voor-
zichtig mee zijn; niet alles wat technisch mogelijk is bevor-
dert 00k een optimale overdracht van de informatie.
De perspectivische weergave zoals toegepast in figuur 5
komt het meest met de dagelijkse waarnemingspraktijk
overeen en vergemakkelijkt daardoor de informatie-over
dracht. De vorm van het ruimtelijk model zowel als de ver-
spreiding van de hoogtewaarden zijn hier zeer snel af te le
zen, met name door een ongeoefende planoloog-kaartlezer.
Deze weergave is echter door de perspectivische verkorting
niet te kwantificeren, en bovendien kunnen delen van het
oppervlak afgedekt zijn. De topografische orientatie is rela-
tief moeilijk, 00k al zijn er aanvullende beeldelementen zo
als plaatsnamen en grenzen aan toegevoegd.
Het benaderen van de alledaagse waarneming wordt nog
verder verbeterd door 'echte' 3D-weergave van de ruimtelij-
ke modellen, zoals bijvoorbeeld met Stereogrammen kan
worden gerealiseerd [Buchroithner, 1999]. Deze technieken
hebben echter het nadeel dat zowel bij de vervaardiging als
bij het waarnemen ervan een meer of minder grote extra
technische inspanning nodig is, bijvoorbeeld het gebruik
van speciale brillen of grafische apparaten.
Conciusie
Voor toepassingen in de kleinschalige ruimtelijke ordening,
zoals bij de analyse van de geografische situatie of bij de
Synthese van ruimtelijke ordeningsconcepten, kan men veel
variabelen en indicatoren als continua modelleren en weer-
geven. Voor de interpolatie van de continua en voor hun
weergave moet men bij passende modellen, methoden en
technieken kiezen; bij op oppervlakken betrekking hebben-
de gegevens hoort bijvoorbeeld een interpolatieprocedure
die de bijbehorende volumes juist weer blijft geven. Bij de
kartografische weergave van de ruimtelijke modellen moet
men er rekening mee houden dat de doorsnee-gebruikers in
de kleinschalige ruimtelijke ordening minder ervaring heb
ben in het kaartlezen. Daarom dient men de voorkeur te
geven aan weergavemethoden die de alledaagse waarneming
benaderen. De weergave van meer dan drie dimensies is
door de combinatie van visuele variabelen weliswaar moge
lijk, maar men dient daar zeer terughoudend mee om te
gaan.
Noten
Dit artikel is als lezing gepresenteerd op het Nederlands-Duitse kar-
tografiecongres in Maastricht, mei 1999.
1. De lezing is vertaald door Ferjan Ormeling. In dit artikel is
Oberfläche vertaald als ruimtelijk model, hoewel sommige karto-
grafen het beter zullen kennen als Statistical surface. In principe
kan met de term ruimtelijk model zowel het digitale terreinmodel
(00k van niet-tastbare verschijnselen) worden bedoeld als het digi
tale kartografische model of de tastbare dan wel zichtbare grafische
weergave ervan. In dit artikel wordt het bijna steeds in de laatste
betekenis gebruikt.
L iteratuur
ßfLR (1995), Trendszenarien der Raumentwicklung in
Deutschland und Europa. Beiträge zu einem Europäischen
Raumentwicklungskonzept. Bundesforschungsanstalt für
Landeskunde und Raumordnung, Bonn.
Brückler, M. Dumfahrt, E. (1996), Erstellung von
Bodenpreiskarten durch Gis-gestützte räumliche Inter
polation. In: Dollinger, F. J. Strobl (Hrsg.), Angewand
te Geographische Informationsverarbeitung VIII, Salzburger
Geographische Materialien, H. 24, pp. 39-50.
Buchroithner, M. (1999), Möglichkeiten 'echter' 3D-
Visualisierungen von Geo-Daten. In: Strobl, J. Th.
Blaschke (Hrsg.), Angewandte Geographische Informations
verarbeitung XI, Beiträge zum AGIT-Symposium Salzburg
1999. Wichmann, Heidelberg, pp. 86-93.
Freitag, U. (1971), Semiotik und kartographie. Uber die
Anwendung kybernetischer Disziplinen in der theoreti
schen Kartographie. Kartographische Nachrichten, 21.
Jahrgang, Heft 3, pp. 171-182
Irmen, Eleonore (1995), Strukturschwäche in ländlichen
Räumen - ein Abgrenzungsvorschlag. Bundesforschungs
anstalt für Landeskunde und Raumordnung, Bonn,
Arbeitspapiere 15/1/1995.
Peucker, T.K., R.J. Fowler, J.J. Little D. Mark (1978),
Digital representation ofthree-dimensional surfaces by trian-
gulated irregulär networks tin). Proceedings Digital ter-
rain Modeling Symposium, May 1978, asp, pp. 516-540.
Rase, W.-D. (1998)Modellierung und Darstellung im
materiellen Oberflächen. Forschungen des bbr, Band 89,
Bundesamt für Bauwesen und Raumordnung, Bonn
Rase, W-D. (1999), Volume-preserving Interpolation in
triangulär irregulär network TIN). Arbeitspapier.
http://www. t-online. delhomelWolf.Raselpycno.pdf
Renka, R.L. (1996), Algorithm 752:SRFPACK: Software
for scattered data Atting with a constrained surface under
tension. ACM Transactions on Mathematical Software,
Vol. 22, No. 1, March 1996, pp 9-17.
16
