KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
in de atlasdelen zijn opgenomen dan in de index voorko-
men komt het voor dat deel i 113 afbeeldingen telt, deel 11
125 en deel in 109. Kaarten en prenten die niet afzonderlijk
in de index voorkomen, bijvoorbeeld omdat het gaat om
twee of meer prenten op een blad, of om beschrijvingen, of
een hele serie die onder een nummer in de index Staat zoals
de serie van 18 prenten over Engien, zijn daar op logische
wijze tussen gevoegd met achtervoegsels: _i; _2; enzovoort.
Het geheel wordt dan io49Bii_02i_i. Op deze wijze kon-
den alle afbeeldingen apart worden opgenomen met elk een
beschrijving. In de digitale 'versie loopt de nummering van
de kaarten echter gewoon door. Heiaas ontbreken uit het
laatste deel (1049B13) de kaarten 98 en 99.
Bronnen
Hieronder worden de belangrijkste brennen vermeld die
Van der Hagen geheel of gedeeltelijk heeft opgenomen in
zijn atlas. Blijkbaar heeft Van der Hagen beslag kunnen leg-
gen op diverse losse kaarten (dus zonder tekst op de achter-
zijde) die in die tijd werden gepubliceerd.
Joan Blaeu, Tooneel der Steden van de Vereenighde Ne-
derlanden, met hare beschrijvingen. Amsterdam, 1649- na
1651.
Atlas Major, sive cosmographia blaviana, qua solum, coe-
lum, accuratissime describuntur. Amsterdam, 1662-1667.
(Hiervoor zijn overigens 00k oudere koperplaten ge-
bruikt.)
Joan Blaeu, Erfgenamen Joan Blaeu, Theatrum civitatum
et admirandorum Italiae, ad aevi veteris presentis tem-
poris faciem expressum... Amsterdam, 1663-1682.
Olfert Dapper, Gedenkwaerdig bedryf der Nederlandsche
Oost-Indische Maetschappye, op de kuste en in het kei-
zerrijk van Taising of Sina. Amsterdam, 1670.
Johannes Janssonius, Erfgenamen Johannes Janssonius,
Ioannis Ianssonii Atlas major sive cosmographia universa
lis. Amsterdam, 1658-1691.
Johannes Janssonius, Erfgenamen Johannes Janssonius
van Waesbergen, Tooneel der vermaarste koop-steden en
handelplaatsen van de geheele wereld. Amsterdam, 1657-
1682. (Hiervoor zijn overigens 00k oudere koperplaten ge
batikt.)
Pieter Mortier, Het nieuwe stede boek, van geheel
Italie... Amsterdam, 1704-1705.
Johan Nieuhoff, Gedenkwaerdige zee en lantreize door de
voornaemste landschappen van West en Oostindien. Am
sterdam: wed. J. van Meurs, 1682.
Frederik de Wit, Atlas. Amsterdam, 1670-na 1688.
Claes Jansz. Visscher, Belgium sive Germania Inferior...
Amsterdam, 1634-1649.
Nicolaas Visscher I en Nicolaas Visscher II, Atlas contrac-
tis Orbis Terrarum... Amsterdam, 1656-1657.
Germania Inferior, sivexvn provinciarum... Amsterdam,
1663-1684.
Atlas Minor sive geographia compendiosa... Amsterdam,
1690-1698.
Het digitaliseren van de atlas
Waarom heeft de Koninklijke Bibliotheek (kb) er nu voor
gekozen om deze atlas te digitaliseren? Hiervoor zijn een
aantal redenen te noemen. De belangrijkste reden was dat
I999-XXV-4
het materiaal representatief is voor dit toch wel uitzonderlij-
ke type atlas. Als katalysator voor de uitvoering van dit pre-
stige-project heeft zeker de viering van het 200-jarig jubi-
leum van de kb in 1998 een rol gespeeld. Daarnaast werd
het als een goede test beschouwd om ervaring op te doen
met het toegankelijk maken van een relatief grote collectie
plaatjes voor een groot publiek. De interne verwerking van
relatief grote bestanden vormde 00k een uitdaging. Het pu-
bliceren op andere wijze is nooit aan de orde gekomen. Het
publiceren op cd-rom wordt immers door de nieuwe moge-
lijkheden van het Internet verdrongen, terwijl het materiaal
00k niet uniek genoeg was om een uitgave van een gedruk-
te facsimile te rechtvaardigen.
Een dergelijke verzamelatlas is overigens zeer kostbaar en
door het formaat en/of kleuring 00k zeer kwetsbaar. Hoewel
de atlas onder optimale omstandigheden wordt bewaard in
het magazijn, en hoewel het papier niet direct wordt be-
dreigd door verval, moet veelvuldig gebruik van de atlassen
worden vermeden. Nu al zijn er een paar pagina's gescheurd
en laat de verf van enkele prenten los. De Staat van het ma
teriaal was echter niet zo siecht dat uit conserveringoverwe-
ging overzetting op kleurenmicrofilm is overwogen. Daar
komt bij dat er tot op heden in Nederland geen bedrijf is
dat hoogwaardige kleurenmicrofilms kan ontwikkelen.
De verbeterde toegankelijkheid is de belangrijkste reden
voor digitalisering geweest. Digitalisering in de betekenis
van het overzetten op een ander medium is echter niet vol-
doende: de openbaarmaking van de afbeeldingen zou im
mers de vraag naar het origineel alleen maar doen toene-
men. De meerwaarde van digitalisering van de atlassen
moest eruit bestaan dat en de toegankelijkheid (en bekend-
heid) aanzienlijk werd verbeterd waarbij het materiaal kon
worden bevraagd en vergeleken, en dat extra informatie
over de kaarten in een annotatie werd toegevoegd. Het be
langrijkste criterium was de eis dat alle details zichtbaar
moesten zijn voor de gebruikers. Dit laatste werd verkregen
door een geavanceerde compressie methode (Mrsro) waarbij
op de beeiden kon worden ingezoomd.
In 1997 werd er eerst een demonstratie-website ingericht
met daarin een selectie van het materiaal die tot doel had
om de vereiste functionaliteit en navigatie nader te specifi-
ceren.
Beschrijvingen
Het project had tot doel om een beheersbare set van beei
den te maken samen met beschrijvingen en indexen als ba-
sis voor onderzoek. Er is besloten om de beschrijvingen op
te nemen in een eenvoudige Ascu-file die, wanneer nodig,
zonder probleem kon worden omgezet in een Access- of
Oracle-database. De beschrijvingsvelden corresponderen
min of meer met de uitgangspunten van Dublin Core aan-
bevelingen met enkele extra velden die nodig waren voor
dit specifieke type materiaal. Omdat de atlaskaarten zoveel
detail vertoonden, moest de (globale) inhoud van de kaar
ten 00k worden beschreven. Hoewel de meeste kaarten
reeds op een of andere wijze waren beschreven in diverse ca-
talogi en boeken, was uniformering en aanvulling van deze
beschrijvingen noodzakelijk. Verder bleek dat informatie
over driekwart van de kaarten gemakkelijk was op te zoe-
ken, informatie over de andere 25% vergde echter aanzien
lijk meer tijd.
25
