11
34
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
I999-XXV-4
moeten plaatsvinden. De plaatsing vond inderdaad plaats
conform dit reglement. Na de plaatsing werd per gemeente
nog een proces-verbaal van plaatsing opgemaakt, wat boven-
dien door de betrokken burgemeester werd ondertekend.
Grenspalen
In het uitvoeringsverdrag werd gesproken over het plaatsen
van grenspalen. Ten behoeve van de afbakening van de
landsgrenzen werden twee soorten grenspalen geplaatst:
1. Genummerde gietijzeren grenspalen.
Er zijn in totaal 388 van deze grenspalen op de grens van
Belgie en Nederland gezet. De nummering van deze palen
liep van 1 (bij her Drielandenpunt te Vaals) tot 369 (de
meest westelijke in 't Zwin). Doordat er enkele palen
dubbel zijn gezet aan weerszijden van de Maas, komt het
totaal op 388 grenspalen.
Deze kolossale gietijzeren palen zijn elk 1,87 m hoog (bo-
ven maaiveld); ze zijn gemaakt van 2 cm dik gietijzer, ze
wegen 372 kilo en staan in een funderingsblok van 1 x 1 m.
Deze palen zijn in 1844 geplaatst. Dit moet een enorm
karwei zijn geweest. Op de gietijzeren paal stond het jaar-
tal 1843 aangegeven, aan de andere zijde het nummer van
de paal. Aan de kanten van zowel Belgie als Nederland
zijn de wapenschilden van de betreffende landen aange
bracht.
2.Arduinen tussenpalen.
Deze in totaal 356 tussenpalen zijn veel bescheidener van
omvang. Het zijn vierhoekige piramides met een hoogte
van 75 cm (boven maaiveld). De palen zijn niet genum-
merd en 00k verder is er op de paal geen enkel opschrift
aangebracht. De plaats van deze palen is wel in het Be-
schrijvend Proces-verbaal opgenomen.
Enkele jaren na de plaatsing bleek het nodig te zijn, om Te
gels aan te geven voor handhaving van de grenspalen. Velen
waren al beschadigd of zelfs geheel verwijderd. In 1849 ver-
scheen het reglement voor onderhoud en instandhouding.
J28£
Figuur 1. Voorbeeld
van een gietijzeren
genummerde grens-
paal op de grens
van Nederland en
Belgie.
Figuur 2. Het Gat
van Nederland
tussen de grens
palen 214 en 214.
voorlopige. Deze grens, zo'n 50 km
lang, noemen we dan 00k: 'Het Gat
van Nederland' (figuur 2). Op dit ge-
deelte van de grens is dan 00k geen en
kele grenspaal geplaatst. Toch is 00k
dit stuk grens inmiddels geometrisch
vastgelegd. De aanleiding tot deze
vastlegging ontstond in 1966.
Längs de weg van Baarle-Nassau naar
Turnhout werden ter hoogte van de
grensovergang twee nieuwe grenswis-
selkantoren gebouwd. In het regle
ment van 1843 was bepaald, dat er
geen bebouwing plaats mocht vinden
binnen 10 meter van de grens. Na me-
ting bleek een van de grenswisselkan-
toren op 9,30 meter van de grens te
staan. Dit zal de geschiedenis ingaan
als de 70 cm-kwestie.
Daarop werd in 1967 alsnog een com-
missie ingesteld om de juiste ligging
van alle grenzen van het Gat van Ne
derland aan te geven in het terrein.
Deze commissie was er snel achter, dat
zij niet bevoegd was uitspraak te doen
over die juiste grenzen. Het betrof hier
namelijk niet de 'reconstructie' van
een eerder vastgestelde grens, maar het
feit dat hier de rijksgrens nog vastge-
steld diende te worden.
Daarom werden in 1971 Koninklijke
Commissarissen benoemd, die de be-
voegdheid hadden om de grenzen vast
te stellen.
Het Gat van Nederland
Het bovenstaande overziende zou je zeggen: alles is prima
geregeld. De hele grens is beschreven en afgebakend.
De hele grens? Neen. Toen men vanuit Vaals (grenspaal 1)
was aangekomen bij de overgang van de gemeentes Alphen
en Riel en Baarle-Nassau (grenspaal 214) stond men plots
voor een probleem. De grens was daar niet zo eenduidig aan
te geven. De delegaties van de beide landen konden in 1841
niet verder tot elkaar komen dan het handhaven van de Sta
tus quo ten aanzien van de twee Baarles en de daardoor lo-
pende wegen. Daarbij werd teruggegrepen naar een Proces-
Verbaal van erkenning der juiste grenzen tusschen de ge
meente Baarle-Nassau, provincie Noord-Braband en Baar-
le-Duc provincie Antwerpen', dat opgesteld was in 1836 om
te komen tot een juiste verhouding van de grondbelasting.
In dit proces-verbaal worden alle 5732 percelen opgesomd,
waarbij aangegeven is of het perceel Nederlands, Belgisch ol
zelfs nog gedeeltelijk Belgisch en Nederlands is. Bovendien
werd er nog aangegeven dat bij twee percelen zelfs dat nog
niet duidelijk was. Deze Status quo werd gehandhaafd, zon-
der de grens daar definitief vast te stellen.
Na de honte opsomming van al deze percelen onder Baarle-
Nassau Baarle-Hertog gaat de grens bij grenspaal 215 weer
verder richting het westen, of er niets is gebeurd.
De grens, die loopt van grenspaal 214 tot 215, bleef dus een
TILBURG
BREDA
CHAAM
ALPHEN
MEERLE
BAARLE-
NASSAU
BAARLE-
HERTOG
POPPEL
WORTEL
WEELDE
RAVELS
MERKSPLAS
TURNHOUT
