m
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
wordt uitgelegd hoe men de verant-
woording zichtbaar kan maken (en zo
vond ik dus de inleiding).
Wanneer u de kaarten wilt raadplegen
moet u eerst een periode kiezen op de
tijdbalk. Heeft u dat gedaan, dan
krijgt u de eerste kaart op het scherm
en krijgt u in de piaats van de tijdbalk
een keuzemenu voor een aantal the-
ma's.
Bij het thema fysisch-geografische
kaart is er een keuze tussen Kaart A en
Kaart B (wat dat zijn, wordt niet ver-
klaard, kaart A is het Nederlandse
deel, kaart B het Duitse deel van Fries
land). Bij de fysisch-geografische kaart
van de 20e eeuw kan een kustlijn-ani-
matie gekozen worden. Dan zie je in
een venstertje de ontwikkeling van de
kustlijn. Daarbij mis ik echter de tijd-
vakken. Het filmpje loopt van o% tot
100%, maar nergens komen jaartallen
in beeld. Een soortgelijke animatie is
te vinden op de kaart prebistorie/ont-
staan noordzee. Deze lijdt aan hetzelfde
euvel.
Alle andere kaarten zijn thematische
kaarten van geheel Friesland (van Alk
maar tot Sylt). Ook hierbij heeft men
regelmatig de keuze tussen verschillen-
de kaarten, die steevast worden aange-
duid als Kaart A, Kaart B enz. (ik
vond er een tot D, i6e eeuw - bestuur
Nergens wordt aangegeven wat dat
voor kaarten zijn: dus proberen maar.
Er is wel een soort inhoudsopgave: in
het begeleidende boekje staan per tijd-
vak de titels van de kaarten opgesomd.
1999-XXV-4
Het was toch wel handiger geweest, als
deze index ook op het scherm te krij-
gen was, en aanklikbaar.
Heeft men een kaart op het scherm,
dan blijkt niet om welke kaart het
gaat. Het gekozen tijdvak Staat welis-
waar in de menubalk, maar tot welk
thema de actuele kaart behoort blijkt
nergens uit.
Op de kaarten staan zogenaamde klik-
punten, aangegeven door blauw on-
derstreepte namen of door een foto-
ikoontje. Als u daar met de muis over-
heen beweegt verschijnt er een venster
met een toelichtende tekst of een foto.
Soms wordt in de tekst verwezen naar
een andere kaart, maar dat gebeurt in
woorden. Het is niet aanklikbaar, want
zodra men de muis van het aanklik-
punt beweegt, verdwijnt de tekst. Als u
bijvoorbeeld de kaart 20ste eeuw/fys.
geografie voor u hebt en u komt met de
muis op Het Bildt, dan leest u dat daar
geen Fries gesproken wordt. Wilt u
weten waarom, dan krijgt u het advies:
zie i6e eeuw, fysisch-geografische
kaart, Het Bildt. Waarom juist dat niet
aanklikbaar gemaakt?
De kaarten zijn alle 'gewone, conserva-
tieve' kaarten, zoals ze in alle gedrukte
historische atlassen te vinden zijn. Er is
geen gebruik gemaakt van de mogelijk-
heden die een cd-rom biedt (met uit-
zondering van de tekstjes en foto's die
op bepaalde punten opduiken). De
keuze van de kaarten is soms nogal op-
merkelijk. Kijken we bij 2oe eeuw on-
der het thema godsdienst, dan worden
53 Fryslän op de kaart
Bestand Bewerken Bekijken
Help
ßegin Teiug Formaat
Zoe! Aldrukken
Historie
rn
j Lytse Pier, Friese handelaren nlp33.htm
Friese haiulelaren
handehn
miliar
honing
F riete
maihtkeram iek
Wol te ved.imar aJttyd graan teweimg Dat JMÜ vast Ket tagin zijn geweest van de Fliese Handel. De «erste Friesen voeren met htin
teilecheepjes ovef He Noordzee en over meieren; rjmiwt hun wert ttv andiens getrtedei*. gra«ii te kfppen Ze. Warden uitftekenHe
zeelieden Overal tri West-Europa zag men de Friese handelaars In ddlMiddeleeuwen werden zrj de 'vraChtvaardenvan Europa
Gfaan en wijn haalden ze uit Frankrijk,pelzen, honing en bijenwas utt Sq»ndmavte> aardewerk,specerijen en sieraden uit
(fei Snsgll' 1 U Thumb Frystä..
Windo
3! 16:55
W Micros
Figuur 2. Schermbeeld van de besproken kaart: 'De Friese bandet in
8e en pe eeuw: waren
vijf kaarten gepresenteerd. Kaart D en
E tonen de buitenkerkelijkheid in 1920
en i960 (in percentages per gemeente):
de eerste van de provincie Friesland, de
tweede van Friesland en Groningen; de
eerste met een onderverdeling in vijf
klassen (<10, 10-15, I5"20, 20-25, 25~3°>
>30 en de tweede in drie klassen
(0-10, 10-20, en 20-50 Het zal dui-
delijk zijn dat van enige vergelijking
tussen deze kaarten geen sprake kan
zijn.
Ook de kaart De Friese bandet in de 8e
en pe eeuw: waren (9e-ioe eeuw -
Sociaal econ. - Kaart A) kan geen
schoolvoorbeeld van duidelijke thema
tische kartografie genoemd worden.
Negentien verschillende handelspro-
dueten worden met Symbolen onder-
scheiden, er staan vierentwintig van
zulke Symbolen in de kaart! Van enige
beeldvorming kan dan ook geen spra
ke zijn.
De enige toegangsmogelijkheid is via
tijdbalk en dan thema. Iemand die bij
voorbeeld alle taalkaarten van Fries
land van de prehistorie tot de 2oe
eeuw wil zien, moet daar heel wat
muisklikken voor maken.
Er is nog een tweede mogelijkheid om
de cd te bekijken, speciaal bedoeld
voor leerlingen van de basisschool(fi
guur 2). Lytse Pier, een stripfiguurtje,
geeft dan uitleg. De uitleg bestaat uit
een serie opeenvolgende tekstscher-
men, met af en toe een foto of een
kaartje uit de atlas. Met de knop 'ga
door' krijg je het volgende scherm.
Soms is er een extra woord waarop ge-
klikt kan worden voor extra informa-
tie. Ik ben niet erg op de hoogte van
de onderwijsmiddelen voor de basis
school, maar ik denk niet dat de be-
doelde leerlingen lang geboeid zullen
blijven bij opeenvolgende tekstscher-
men met weinig plaatjes.
Voor de presentatie wordt gebruik ge
maakt van Bersoft HMView 2.1, een
off-line HTML-browser. Het is jammer
dat in dit programma de zgn. 'cut-
and-paste' optie niet werkt. Er kunnen
uit de verantwoording geen tekstblok-
ken naar andere programma's geko-
pieerd worden (wat voor een bespreker
erg handig is om snel foutloze citaten
in de bespreking op te nemen). Ie
mand met een beetje computererva-
ring vindt toch wel een mogelijkheid
de gewenste stukken te kopieren (ik
heb drie verschillende methoden ge-
vonden).
Als basiskaart van het begeleidende
boekje maakte men gebruik van een
48
