znmn
MM
uuööooco
©0000000
eGooeooo
QflMiwawaw
eeext ccc
wwww
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2000-XXVI-I
de kwantitatieve informatie, die abso-
luut of relatief kan zijn, waarbij rang-
schikbare informatie wordt behandeld.
In dit geval verhouden de informatie-
eenheden zieh numeriek tot elkaar.
Enkele voorbeelden maken dit duide-
lijk: de absolute bevolkingsgrootte, de
absolute hoogte van landschapsonder-
delen, het aantal tewerkgestelden per
gemeente of per land en de gemiddel-
de temperaturen als illustratie voor de
absolute kwantitatieve informatie (in-
terval). De procentuele oppervlakte
besteed aan een of ander bodemge-
bruik, de bevolkingsdichtheid of de re-
latieve economische groei t.o.v. een
bepaalde referentiewaarde, die dikwijls
gewoon op 100 wordt gesteld zijn
voorbeelden van relatief-kwantitatieve
informatie (ratio).
de getrapte of geordende informatie,
waarbij de informatie-eenheden wel
rangschikbaar zijn, doch waarvan de
componenten onderling niet numeriek
vergelijkbaar zijn. Zo kan men de op-
eenvolgende stappen in een produetie-
proces wel op een rijtje zetten, met an
dere woorden ze rangschikken, maar
de onderlinge vergelijking is niet cijfer-
matig uit te drukken. Enkele voorbeel
den: de verwerkingstrappen in de tex-
tielsector vanaf spinnerijen over weve-
rijen naar confectie; de opeenvolgende
stappen van verwerking in de metaal-
bedrijvigheid zoals de ertsontginning,
de staalproduetie en de machinebouw.
Deze soort informatie kunnen we
plaatsen onder de noemer ordinaal van
Geels en Ormeling.
Uiteraard zijn daarbij overgangsvormen
te noemen zoals de ontwikkelingsgraad
in de wereld, uitgedrukt in hoge, matige
tot läge ontwikkelingsgraad; een ander
voorbeeld is de bodemverontreiniging
die kan worden uitgedrukt door een op-
lopende schaal van weinig tot sterk ver-
ontreinigde bodems. In beide voorbeel
den kan men bepaalde criteria of para-
meters van deze graadopdeling wel in
cijfers uitdrukken, doch de verschillende
Parameters zijn niet altijd zomaar bijeen
te teilen.
Soms zijn bepaalde kwalitatieve infor-
matiegegevens op te delen in zowel rang-
schikbare als kwalitatieve componenten.
Denken we maar aan bijvoorbeeld de
bodemsoorten of de geologische lagen
die elk weer kunnen worden opgedeeld
in enerzijds de materiaalsoort of textuur,
en anderzijds de vochtigheidsgraad, res-
pectievelijk ouderdom van de afzetting.
Dergelijke analyses van de kaartinforma-
tie zijn nodig om de optimale voorstel-
lingswijze te kunnen bepalen bij de re-
Figuur i - Het vier-
voudig 'werkingsni-
veauvan de zes grafi
sche variabelen vol-
gens J. Bertin [196/].
Let op enerzijds de
drie verschillende in-
plantingsmogelijkhe-
den punt, lijn en zone
en anderzijds op de
beperkingen in het
aantal grafische com
ponenten om tot een
optimale selectie (of
beeldvorming) te kö
rnen. Een benaderde
omzetting hiervan
naar het Nederlands
vindt men in het arti-
kel van J.H. Geels
[1987,figuur 4].
dactionele verwerking en de constructie van de thematische
kaart.
Het totale arsenaal aan grafische uitdrukkingsvormen (grafische
middelen of beeldveranderlijken) kan men algemeen be-
schouwd in een zestal categorieen indelen. Vooraf dient opge-
merkt dat de X- en Y-plancoördinaten, die in grafieken of his-
togrammen worden gebruikt als grafische voorstellingsvorm
('variables visuelles' cf. Bertin), een andere toepassing hebben
in de kartografie, waarin de X- en Y-coördinaten gewoon de
situatie van een object weergeven en dus niet meer als grafische
variabele in strictu sensu kunnen worden gebruikt. In de kar
tografie zijn - volgens Bertin - deze zes variabelen de volgende:
de grootte ('la taille') van het getekende object. Hiermee
wordt de oppervlakte, het volume, de breedte, de dikte of de
hoogte van het uitgetekende teken beschouwd, bijvoorbeeld:
de grootte van een cirkel, de dikte van een lijn, het formaat
van een symbool enz.
de tint of 'grijswaarde' is de verhouding van de gebruikte
kleurintensiteit (00k zwart) ten opzichte van de volle 100%
kleur. Druktechnisch wordt die veelal in een zwartheidsper-
centage of een bepaalde kleurintensiteit uitgedrukt en längs
percentrasters finaal op de drukplaat aangebracht. In de hls-
NIVEAU DES VARIABLES RETINIENNES
St L E C T ION
QUANTITC
Q
Tchi* le* signou*
pe», v»nl «tr* p»r<ut
SEMBLABLES
To»* ttgnoux
vont perfwt eoaunc
DIFFERENTS
•t dti F AMI LUC5
Tau» »i^nov»
lont
ORDONNES
Tau* la* tujnau* tont pti(vt
PROPORTIONNELS
•Mra »un
TAILLE
3E ÖCOOOO
VALEUR
GRAIN
PCI HUR
ttttttt/ p
ORIENT ATIOH
Conventions qwi n'occepteni <qoe la
LECTURE ELEMENTAIRE
▼TTTTTTT
21
