Trouw
van de toekomst
Het aantal soorten
neemt af, dat is zeker
We weten niet of dat erg is
W
ZATERDAG 8 JANUARI 2000
Aar
in het begin van de nieuwe
eeuw kijkt Trouw op vier achter-
eenvolgende zaterdagen vooruit.
Wat Staat de mensheid en de aar-
de te wachten? Smelt het poolijs?
Stijgt de gemiddelde leeftijd ver-
der? Waar ontstaat watertekort?
Blijven supersteden groeien? Op
deze en legio andere vragen geeft
de Atlas van de toekomst ant-
woord. De antwoorden - vervat in
kaarten en grafieken en toege-
licht in teksten - berusten meest-
al op deskundige gissingen. Ze-
kerheid bieden ze niet, zoals ex-
perts in commentaren verduide-
lijlcen. Wat ze aangeven, zijn
reele mogelijkheden.
Deze bijlage - over de aarde - is
de eerste van vier. De thema's van
de andere drie zijn de mens, de
ZATERDAG 8 JANUARI 2000
techniek en de globalisering.
De meeste gegevens voor de atlas
zijn ontleend aan de Britse
uitgave The Atlas of the Future',
verzorgd door meer dan twintig
Europese en Amerikaanse specia-
listen, onder eindredactie van
futuroloog Ian Pearson. Trouw
heeft alle kaarten opnieuw vorm-
gegeven en van toelichting en
nieuw commentaar voorzien.
Biodiversiteit
0
et?
JCr zijn nu ongeveer 1,7 miljoen
planten- en diersoorten, padde-
stoelen en allerlei kleiner grut
geidentificeerd. Dat we daarmee
geen beeld hebben van de biodi
versiteit blijkt uit schattingen
van de totale soortenrijkdom: van
tien miljoen tot meer dan hon-
derd miljoen.
Geen bioloog heeft overzicht. Ver-
moedelijk naderen we met nu be-
kende geleedpotigen - insecten,
schelpdieren, spinnen en dui-
zendpoten - het miljoen. De soor
tenrijkdom waar wij in eerste in-
stantie aan denken, zoogdieren
en amfibieen (elk ruim vierdui-
zend), reptielen (zevenduizend)
en vogels (nog geen tienduizend),
steekt in aantal niet alleen tegen
geleedpotigen maar ook tegen
weekdieren (vijftigduizend plus)
en wormen mager af.
Bekende plantensoorten zijn het
kwart miljoen inmiddels ruim
voorbij. Hoe bont zal de bioverza-
meling blijken? Een onmogelijke
vraag, maakt E.O. Wilson in 'The
diversity of life' duidelijk. Jaag
een nevel insecticide door een
boom in een tropisch woud, vang
de kevertjes uit de kruin op, deel
ze in en extrapoleer naar de va-
rieteit aan bomen in het woud.
Weet dat kevers zo'n veertig pro-
cent van de insecten uitmaken:
met wat gegoochel schetst
Wilson zo berekeningen die ge-
makkelijk een factor tien kunnen
verschillen, van tien tot honderd
miljoen soorten.
Tegen de achtergrond van die
enorme varieteit tekent zieh het
perspectief af van verlies van
planten en zoogdieren van vijf
tot twintig procent in de körnen
de decennia. Jagen en stropen,
voor eigen dis of eigen portemon-
nee, blijven slachtoffers maken,
maar het grootste probleem
schuilt in het verlies van habitat.
Daarbij hebben kusten zwaar te
lijden door opdringende Steden
en uitbreidende havens. Veront-
reinigingen en overbevissing ei
sen hun toi.
Bescherming van gebieden helpt,
op voorwaarde dat hele ecosyste-
men in stand worden gehouden,
om het natuurlijke evenwicht te
garanderen voor de diverse soor
ten. Het voortbestaan van de
mens berust mede op biodiversi
teit. De natuur voorziet ons van
voedsel, medicijnen, cosmetica
en legio huishoudelijke en indus-
triele produeten.
ilson kan donderspeechen
over de tanende biodiversiteit,
maar „wat beweer je er eigenlijk
mee, dat ons voortbestaan van
biodiversiteit afhankelijk is?", re-
ageert Wim ter Keurs, hoofd van
de Leidse vakgroep milieubiolo-
gie. Zijn seepsis: „Gaat de bedrei
ging van meer dan twintig vogel-
of zoogdiersoorten hier en daar in
de wereld de hele mensheid tref
fen? Waar blijft de onderbouwing
daarvoor? Wat zegt het dat in lan
den als Brazilie, Argentinie, India,
China en Australie, giganten met
zoveel zoogdiersoorten, er twintig
worden bedreigd? Geen wonder
dat kleine landen in Europa er zo
gunstig uitspringen. Eigenlijk zou
je het percentage bedreigde soor
ten per land moeten kennen."
Volgens Ter Keurs ontbreekt een
deugdelijke meetlat voor biodi
versiteit en de mate waarin een
beknotting daarvan bedreigend is
voor mens en andere dieren. Ie-
dereen bedient zieh van een deel-
verzameling van het krioelende
geheel, Zoals op deze kaart: Vene
zuela moet vrezen voor twintig
vogelsoorten, Zuid-Afrika voor
twintig zoogdieren.
„Het zijn bijvoorbeeld allemaal
gewervelde dieren. Waar blijft de
rest, de overige miljoenen? En
over de zeeen verneem ik niets in
dit dreigende scenario."
„In beschermde gebieden moeten
totale ecosystemen worden ont-
zien: alsof daarbuiten geen na-
tuurwaarden bestaan, en alsof er
ook maar een iemand is die weet
wat een 'totaal ecosysteem' bete-
kent."
Zulke hoge eisen hoeven we aan
dat systeem niet eens te stellen,
suggereerde hoogleraar molecu-
laire genetica Arthur Rörsch on-
langs: „Het voortleven van de gro-
te populatie homo sapiens wordt
op dit moment verzekerd door
hooguit twintig cultuurgewassen
en tien gedomestieeerde diersoor
ten." Moet het zonder, we stap-
pen over op algen, bacterien en
schimmeis. Trouwens, zoveel me
dicijnen levert de natuur nu ook
weer niet.
Natuurlijk, homo sapiens banjert
overal doorheen, maar schreeuw
nu niet moord en brand op basis
van louter vage dreigementen,
vindt Ter Keurs. „Probeer eerst
duidelijker te omschrijven in wel
ke mate biodiversiteit een nood-
zaak is en welke richtlijnen voor
ons handelen daaruit volgen."
COLOFON
©Trouw I Myriad Editions
Cartografie
Nel van Betlehem
Dith Carroccio
Michel van Elk
Bijdragen
Bas den Hond
Joep Engels
Martin van der Laan
Eindredactie
Joep Engels
Wim Jansen
RDELIJKE IJSZEE
N O O
NIEUWSIBCRISCHE A
EILANDEN
FRANS JOZEFLAND
SPITSBERGEN
CANADA
IJSLAND
N00RWEGENjj|F
JafZWEDEN
FINLAND
RUSLAND
GR00T
BRITTA
DENEMAR
in
LIT
WIT-RUSLAND
IERLAND
POLEN
W 0EKRAINE
H0NG
KAZACHSTAN
VERENIGDE STATEN
MONGOLIE
FRANKRIJK
GEORGIE
OEZBEKISTAN
AR a ^TURKMENISTAN
TADZJIKISTAN
N.-KOREA
JAPAN
P0RTUGA/ SPANJE^p
TURKIJE
CHINA
ATLANTISCHE
OCEAAN
o
MALTA
Z.-K0REA
GROTE
O C E AAN
TUNESIE
AFGHANISTAN
PAKISTAN
CYPRUS^Y-UB
MAROKKO
krhhskeerkring
o
QßAHAMA'S
CANARISCHE El
BHUTAN
K0EWEIT -
MEXJCC
NEPAL
ALGERIJE
WESTELIJKE
SAHA
CUBA0
KATAR
SAOEDI-
ARABIE
DOMINICAANSE REPUBLIEK
VAE. 0M
JAMAICA^.
BELIZE
ONDURAS HAMI
ANGLA-
MAURETANIE
GUATEMALA
EL SALVADOR
OMINICA
KAAPVERDIE
s SENEGAL
GAMBIA*
GUINEE-BISSAlT\_ GUINEE
FILIPPIJNEN
ERITREA
TSJAAD
JEMEN
NICARAGUA
m ^lETNAM
:«IA
KAMEROEN CENTRAA LAFR
REPUBLIEK
BURKINA
FASO
SOEDAN
TRINIDAD EN TOBAGO
BENIN
TOGO NIGERIA
COSTA RICA
UYANA
INAME
RANS-GUYANA
IV00R-
KUS1
PANAMA C0L0MB|A
SIERRA LEON
ISRI LANKA
ETHI0PIE
BRUNEI
MALEISIE
INDISCHE
O C E AAN
LIBERIA
SO MALI E
GHANA
EQUAT.-GUIN
OEGANDA
EVENAAR
A jc C0NG0
SÄ0 TOME (GABON BR
EN PRINCIPE 1
GALÄPAGOS
EILANDEN
RWANDA&
ECUADOR
BURUNDI
C0NG0 m
PAPOEA
NDONESI
NIEUW-
S0L0M0N
.EILANDEN
BRAZILIE
0M0REN
AT LAN TISCHE
O C E AAN
ANGOLA
ZAMBIA
GROTE
O C E AAN
BOLIVIA
[ADAGASKAR
OMAURITIU5
moza/ibique
VANUATU
ZIMB \BWE
BOTSWANA
SWAZILAND
Q LESOTHO
NAMIBIE
NIEUW- 0
CALEDONIE
PARAGUAY
AUSTRALIE
Beschermd gebied in verhouding
tot het totale land (1994)
meer dan 20%
15-20%
10- 15%
5 - 10%
minder dan 5%
geen
geen gegevens
ZUID-AFRIKA
URUGUAY
ARGENTINIE
Niveau van bedreiging
voor de ontwikkeling van
leven in de kustgebieden (1995)
FALKLANDEILANDEN
laag j 49%
gemiddeld
SUENBOföffiER^NG
4327 zoogdieren
meer dan 20 bedreigde soorten
4400 amfibieen
6900 reptielen
|9672 vogels
meer dan 20 bedreigde soorten
270000 planten
^NIEUW-ZEELAND
China
Vereni
Ecuador
Madagaskar
Bo hvia
Australie
aantal soorten
2 van landen waar unieke plantensoorten voorkomen
Vogels
ilippijnen
Mexico
Colombia
razilie
Indonesie
Madagaskar
m
Australie
aantal soorten
Top-12 van landen waar unieke vogelsoorten voorkomen
Nieuw-Zeeland
Zoogdieren
Vereni
Staten
ilippijnen
Mexico
apoea-
Brazilie
Indonesie
Madagaskar
Argentinie
aantal soorten
Australie^
Top-12 van landen waar unieke zoogdier-soorten voorkomen
