d>
o
o
I»
o
o
yr«|"
l>
I»
fts
wäM
0»
o
0
Religieus-
diffüsen
met
wisselende
contacten
In Rusland
is nog
een wereld
te Winnen
0«
Een onmiskenbaar gebrek aan missionaire zorg
k
Ifil
E3
w
Korter leven
door aidsvirus
Meer voedsel,
veel meer monden
Worden we straks
allemaal honderd?
Nieuwe biotechnologie:
hoop en vrees
04»
Er moet een soort IMF voor het milieu komen
D«
D,
D
Trouw
cdW
>1
sstT
i
atlas van de toekomst
**1* 1+H
I IM
IL.
mm m
0O 0
Me
■M
m
I
r "7
ZATERDAG 1 5 JANUARI 2000
Religies
#D
Mm. 40 4 t
♦D
,K
oo
Dl
Dy
o
In zijn zeer gedetailleerde World Chris
tian Encyclopedia over de religies in de
wereld uit 1982 heeft de godsdienstsocio-
loog David B. Barrett zieh ook gewaagd
aan een voorspelling: van elk land heeft
hij de (vermoedelijke) situatie van het
jaar 2000 meegenomen, met percentages
tot tienden van procenten. We kunnen
nu zien dat hij er soms tien, twintig pro-
cent naast heeft gezeten.
De val van de Muur en de invloed daar-
van op de religieuze wereldkaart had hij
niet voorzien, evenmin als de opkomst
van pinksterkerken en evangelicale
sekten in Latijns-Amerika. De ont-
kerkelijking vooral in landen als
Oostenrijk, Polen en Ierland heeft
hij schromelijk onderschat, evenals
de christelijke leegloop in het Mid-
den-Oosten. Zo had volgens Barrett
Libanon nu nog in ruime meerder-
heid christelijk moeten zijn; in feite
is dat nauwelijks nog voor een derde
zo. Als in februari de nieuwe druk
(uitgebreid, bijgewerkt, geillus-
treerd, 2600 pagina's,/385,-) ver-
schijnt zal het blijken.
Enkele trends in deze eeuw zijn dui-
delijk, zoals de enorme christelijke
expansie in Afrika ten koste van de
animistische stamreligies. Maar
zelfs voor het weergeven van de hui-
dige situatie heeft de statisticus nat-
te vingers nodig. Afrika kent een
breed schemergebied van christelijk
en afro-religie in een; over tal van
landen bestaan nauwelijks betrouw-
bare cijfers, zoals over de voormali-
ge Sovjet-Unie. Schatten, afronden,
versimpelen: de wereldkaart houdt
geen rekening met de Protestant die
met Kerstmis een rk mis bezocht en
op tweede kerstdag een tantra-ses-
sie, die zichzelf ervaart als boeddhis-
tischbuiten-kerkelijk, maar nog
wel zijn gereformeerde wijkkerk
jaarlijks gedenkt. Hören de vermoe-
delijk vele religieus-diffusen met
wisselende contacten bij (geen gods-
dienst), (Protestant), (rooms-katho-
liek) enzovoorts? Voor het gemak
zijn op de kaart anglicanen bij de
Protestanten geteld, sjamanisten in
Mongolie bij de boeddhisten, maar
ook dat zijn vergrovingen.
Tot de geraadpleegde bronnen beho-
ren behalve de genoemde 'Encyclo
pedia', het World Annual Report
1998 van de United Bible Societies,
The New York Times 1998 Almanac,
Aktuell Harenberg Lexicon der Ge
genwart '99 en het SCP-rapport
1996.
Energie
1 oekomst voorspellen
kan een groot wensgehal-
te bevatten. Neem de Glo
bal Evangelical Movement
(GEM) in Amerika. Als wei
nig andere houdt die zieh
bezig met het uitzetten
van een Strategie om de
mim een miljard mensen
te bereiken die nog nooit
van de ene God en van
Christus hebben gehoord.
GEM's religieuze wereld
kaart van 2025 heeft iets
van mission Statement GEM
houdt de wereldbevolking
in 2025 op 8 miljard, nu 6
miljard. Tot die tijd zal het
aantal christenen zijn ge-
groeid van 2 miljard tot
2,7 miljard en het aantal
moslims van 1,2 miljard
naar 1,9 miljard. Het aan
tal mensen zonder gods-
dienst stijgt van 920 mil-
joen naar 1,4 miljard.
Percentsgewijs groeien
moslims en 'nieuwe hei-
denen' in deze statistiek
sneller dan de christenen,
maar niet zo spectaculair
als zorgelijke berichten
wel eens suggereren. Het
lijkt of de zendingsijver
wordt meegenomen in de
becijfering.
Zorgen heeft de GEM ge-
noeg. De toename van het
aantal Protestanten -
vooral van de charismati
sche richting - in Latijns-
Amerika valt tot hun leed-
wezen alleen maar op de
katholieken te veroveren.
Het leger van mensen die
van God los zijn geraakt
blijft ook daar groeien en
blijft voor de zending bui-
ten bereik.
Het aantal christenen zal
in de körnende 25 jaar vol
gens GEM in Afrika en
Azie harder groeien dan in
Latijns-Amerika; in Noord-
Amerika blijft de groei
zelfs duidelijk achter bij
de toename van de bevol
king en rukken de niet-
meer-gelovigen op. In Eu
ropa zal alle missionaire
arbeid de terugloop zelfs
in absolute cijfers niet
kunnen voorkomen.
Anders gezegd: op dit mo-
ment is Europa nog het
werelddeel met de meeste
christenen (mim 500 mil-
joen), gevolgd door La
tijns-Amerika (463 mil-
joen) en Afrika met 333
miljoen). In 2025 is die
volgorde omgekeerd: 1
Afrika (668 miljoen), 2 La
tijns-Amerika (627 mil
joen) en 3 Europa (mim
500 miljoen en vergrijsd).
GEM geeft met zijn voor-
stelling van zaken niet
eens het grimmigste
beeld, maar rooskleurig
HfB
M
Pül
ziet deze wereldwijde
evangelisatiebeweging de
toekomst niet in, vooral
niet in de westerse wereld.
Reden voor de somberheid
noemt GEM „het onmis-
kenbare gebrek aan mis
sionaire zorg in de christe
lijke kerken. Wij hebben
een beleid van bewaren
wat er is, maar dat biedt
helemaal niet veel be-
scherming. Het is hoog
tijd om vanachter die rose
ramen te komen en onze
burchten open te zetten.
De kerken moeten drin
gend de prioriteiten in
hun programma's her-
zien: voortaan eenderde
bestemd voor de eigen
club, eenderde gericht op
de niet-christelijke buur-
man en eenderde gericht
op de wereld die nog niet
door het evangelie is be-
reikt."
3
1
mmmm
mm
'3
1 4
Ho,
'"lo.
'"PO/
NOORDELIJKE I J 5 Z E E
lg,
NOORDELIJKE I J S Z E E
C~3"\fv
VERENIGDE
STATEN
>«D.
ATLANTISCHE
OCEAAN
GR00T-
BRITTANNIL-
N00RWEGEN; - FlNLANp
ZWEDEN
sEST
LET
lERLAND^
N DUITSL P0LEN
LIT
WIT-RUSLANfc
L TSJ OEKRAINE
SL
ZW 00StT HONG M
ITALlf f>J c R0EM
S -P H JOE
BUL
U GR\
"OEZBEKISTAN
MONGOLIN
TI/NESIE
krWskeerkring
HAITI
^GUATEMALA
EL SALVADOR NICARAGUA
.V CQSTA RICA
|D0M. REPUBLIEK
j'ORTO RICO
WESTELUKE
SAHARA
TURKMENISTAN
^_^j\ SYRIF ^^IRAK MB AFGHANIST-
ArA^LlBANON HB«
V^-WlsR*^^ VP ^^PAKISTAN
KOEWEIT «fit 4 "b
BB^ordanie' mWtcp
KIRGIZIE
'TADZJIKISTAN
4«NEPAL BHUTAh
4» CHINA
JAMAICA
PANAMA
n TOBAGO,
TRINIDAD
SURINAME
VENEZUELA
ECUADOR
ENEGA^ -WW MALI 40 A
4 MAURETANIE ^■■1
|l| NIGER k flB
GAMBIA f 2» r»
TSJF
SAOEDI-ARABIE
ERITREA j
OMAN
BURKINA
GUINEE-BISSAUt, ßUINEE FAS°
SIERRA LEONE^yg£R|A KUST tT0GG NIGERIA
1 EQUAyGUWEE
GABON
VV^EMEN
TSJAAD SOEDAN DJIBOUTI
CENTR.AFR.REP Ol»
SOMALIE
I ^1 tyUAJ^-ljL
KAMEROEN
RWANDA
SRI LANKA
TAIWAN
THAILAND
B IPPIIN
^IBcAM
D JAPAN
/A TLANTISCHE
OCEAAN
GROOT-BRITTANNIE
NOORWEGENJ
BARENTSZZEE
FINLAND
IERLANQ,
GOLF
VAN BISKAJ
PORTUGAL
y NOORD2
DENEMARKEN.
LETLAND RUSLAND
NEDERLAND
LITOUWEN
DUITSLAND
POLEN
3r 'jE
TSJECHIEIZ^L SLOWAKIJE
O^ta&JJK
FRANKRIJK
MOL-
ON.^r^ DAVIE -
ZWITSERLAND
SLOVE
ROEMBNIE
ZWARTE ZEE
ITÄLIE^^ /BOSNIE/joegO
v htg- slavie /bulga-
DAVIE
GRIEKENLAN
CYPRUS
IDDELLANDSE ZEE
TUNESIEN MALTA
MKPTS,KEERKRin,
VIETNAM
FCAMBODJA
BRlJNlK
.M A L E I S/T E
N D 0 N E S I E
GROTE
OCEAAN
ATLANTISCHE
OCEAAN
INDISCHE
OCEAAN
PAPOEÄV
NIEUW-%
GUINEA
SOLOMON-
HEILANDEN
steenbokskeerkring
CHILI
Toename van het aantal
gelovigen in 2025
(in miljoenen)
2000
g_MADAGASIG
SZIM8ABWE™p^M0ZAMBIQUE 01
BOTSWANA
SWAZILAND
4^ AAA LESOTHO
271 orthodox
423 boedhist zuid-afrika
1 020 hindoe
1115 Protestant
1 300 geen
1 300 roomskatholiek
Percentage van de bevolking
dat aanhanger is van aangegeven geloof
Geloof (links: 1900, rechts: 2000)
moslim
protestant/anglicaan
animist/volksreligie
NIEUW-
CALED0NIE
■V. 0/ICAL
9,4%
1993 2010
V00RMAUGE SOVJET-UNIE
+20,2%
WFTEUROPA 1993
CENTRAA
OST-EtfROPA
CHINA „r)o
g9
JAPAN
N T I S C H E
E A AN
GROTE
OCEAAN
MIDDEN-00STEN
°/o
ZU ID-AZIE
0|o
«SS 0
V
CENTRAAL
GROTE
OCEAAN
1993 2010
1993 2010
AFRIKA
OOST-AZ
2010
JAPAN, AUSTRALIE
NIEUW-ZEELAND
EN ZUID-AMERIKA
66,9°'°
Hoeveelheid energie nodig om in
2010 1000 dollar bruto binnenlands
produet te produceren
INDISCHE
MAURITIUS OCEAAN
1993
l
Australie, Japan,
Nieuw-Zeeland
West-Europa
Noord-Amerika
Centraal- en Zuid-Amerika
Oost-Azie
Afrika
Zuid-Azie
China
Midden-Oosten
Centraal- en Oost-Europa
Voormalige Sovjet-Unie
Energieverbruik in 2010
per persoon
in tonnen olie-equivalent
minder dan 1
1 - 2 toe
2 - 4 toe steeubqkskeerkring
5 en meer
Energieverbruik in 2010
ten opzichte van 1993
naar soort brandstof
olie en kool
gas
HHHj hergebruikte
mmM brandstof
kernenergie
NIEUW-ZEELAND
othodox
boedhist
shintoist
1900
100%
2000
1 900 moslim
I hindoe
rooms katholiek
joods
geen
NIEUW-ZEELAND
Leer mensen op aarde, een ho-
gere produetie en dus een stijging
van het energieverbruik: aan die ij-
zeren wet zit de wereld nog wel
even vast. Vooral in de Aziatische
landen, zo is de verwachting, zul-
len de produetie, de welvaart en
het energieverbruik de körnende ja-
ren flink toenemen.
In de rijke westerse landen zal het
energieverbruik procentueel het
minst stijgen en dat is ook logisch.
In de eerste plaats verbruiken de
ZWEDEN
ATLANTISCHE
OCEAAN
ESTLAND
NOORDZE
RUSLAND
LETLAND
LITOUWEN
GR0ENLAND
;h'S:.AMU
DU TS
OEKRAINE
GOLF
VAN BISKAJE
rSJeCHIE
SLOWAki l E
-M0LDAVIE
OOSTENRIJK
H0NGARIJE
VENJE
KROATTE
ROEMENIt
JOEGO
SLAVIE
ZWARTE ZEE
IERLANL
SPANJE
BULGARIJE
TURKIJE
MIDDELLA
ALGERIJE
MALTA
CYPRUS
fUNESIE
K-REEFTSKE£fi<R(NG\
GUATEMALA
EL SALVADOR
Levensverwachting van mensen die in 2010 geboren worden met en zonder hiv/aids
Ivoorkust
Kenia
Zuid-Afrika
Tanzania
Oeganda
Burkina
Faso
Rwanda
Botswana
Zimbabwe
Malawi
Zambia
1 1 1 1 1
10
I met hiv/aids
20
30
40
50
60
zonder hiv/aids
leeftijd
NOORDELIJKE I J SZEE
ATLANTISCHE
OCEAAN
WEST. SAHARA-A
V (GOR WEGEN
RUSLAND
GROOT-
BRITTANNIE
DENEM
LIT
POLEN WIT-RUSLAND
KAZACHSTAN
O f RA N:
MONGOLIE
HONG - M01DA
ROEWfcgjJ
BUL
RKIJE
0EZBEKISTAN
KOREA
KIRGIZIE
TADZJIKISTAN
TURKMENISTAN
0
CHINA
- - S 0-LIB
MALTA
AFGHANISTAN
TUNESIEN-
NEPAL BHUTAN
ALGERIJE
PAKISTAN
CUBA Ai« UUI
BELIZE JAMAICA"^
►-HONDURAS
DOMINICAANSE REP.
PORTO RICO
PANAMA
MAURE
TANIE
C0L0MBIA
»Hguyana
"iiRINAME
kFRANS-GUYANA
SENEGAL-Ä.
GAMBIA-SS
GUINEE-BISSAU-5?#
GUINEE
SIERRA LEONE
MALI
BURKINA
FASO0
LIBERIA'
GHANA TOGO
NIGER
0
I—BENIN
NIGERIA
SOEDAN
0
SA0EDI
AR Ah; F
KAME-
R0EN
CENTR. AFR.
0 REP.
E0UAT.-GUINEER
GABON«
0EGANDA-
RWANDA-0
JEMEN
r^^DJIBOETI
'IE
0 SOMALIE
INDIA
V BANGLA
DESH
GROTE
OCEAAN
MYANMAR
wLA0^^^NGK(
TAIWAN
HONGKONG
Honderdjarigen
Aantal honderdjarigen
in de Verenigde Staten
2050
150.000
GROTE
OCEAAN
2020
2000
-,-J2.000
60.000
m
33.000
BRAZIUJ
C8°RAZ° BURUNDI
C0NG0
KENIA
—PARAGUAY
181.000
ATLANTISCHE
OCEAAN
Levensverwachting bij
de geboorte in 2050
ouder dan 83 jaar
180 - 83
ANGOLA
ZAMBIA
ZIMB.
NAMIBIE botsw*
-•
LESOTHO
ZUID-
AERIKA
INDISCHE
OCEAAN
MADAGASKAR
MAURITIUS
684.000
ARGENTINIE
Aantal jaren dat men in 2050
langer zal leven dan in 1995
meer dan twintig jaar langer
10 tot 20 jaar langer
mannen
I vrouwen
75 - 80
niet ouder dan 75 jaar
geen informatie beschikbaar
FILIPPI NEN
CAMB#VIETNAM
BRUNEI
A L E I
PAPOFA-
NIEUW-GUINEA
.0 0 M 0 N
EILANDEN
VANUATU U
NIEUW-
CALFDONIE
NIEUW-ZEELAND
rijke landen nu al het leeuwendeel
van de energie op aarde. Als dat
verbruik nog verder groeit, tikt dat
procentueel gezien dus niet hard
meer aan. In absolute hoeveelhe-
den gemeten natuurlijk wel. In de
tweede plaats produceren de rijke
landen het efficientst: een Neder-
landse staalfabriek heeft minder
energie nodig om een ton staal te
maken dan een Chinese of een Rus
sische. Vooral in Rusland is op het
gebied van energiebesparing nog
een wereld te Winnen.
De echte doorbraak van duurzame
energiebronnen als zon, wind en
biomassa blijft het körnende decen-
nium nog uit. Kolen, olie en aard-
gas (in volgorde van 'vuilheid') blij-
ven de bronnen waar de wereld op
draait. Toch twijfelen grote con-
cerns als Shell en British Petro-
leum/Amoco er niet aan dat de
duurzame bronnen op längere ter-
mijn heel belangrijk worden. Over
een jaar of vijftig zouden die bron
nen wel eens in de helft van de to
tale energiebehoefte kunnen voor-
0 1 2 3 4 5 6 7
zien; olie wordt dan vooral ge-
bruikt als grondstof voor de chemi
sche industrie, aardgas vooral voor
verwarmingsdoeleinden, denken
bijvoorbeeld de lange-termijnden-
kers bij Shell. Met het oog op die
toekomst profileert Shell zieh nu al
als een energieconcern en niet als
een olieconcern. Concurrenten als
het Amerikaanse Exxon doen dat
overigens niet: zij houden zieh
vooralsnog bij olie en aardgas.
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18x100kgoe
Ted Davis, strateeg bij Shell:
„Het energieverbruik stijgt. Maar
het is moeilijk te voorspellen in
welk tempo dat gebeurt en hoe
lang het duurt voordat altematie-
ven voor kolen, olie en aardgas
echt voet aan de grond krijgen. Stel
nou eens dat er de körnende jaren
op meerdere gebieden internatio
nale instelingen komen die gezag-
hebbend zijn. Organisaties dus,
waar nationale overheden naar lui-
steren. Naast de World Trade Orga
nisation (WTO, voor de wereldhan-
del) en het Intemationaal Monetair
Fonds (IMF, voor fmancien en be-
lastingen) zou er bijvoorbeeld over
een jaar of tien ook een Wereld Mi
lieu Organisatie (WMO) kunnen
zijn."
„Die insteling kan bestaan uit ver-
tegenwoordigers van regeringen,
maatschappelijke organisaties en
het zakenleven en zet zieh dan in
voor verbetering van het wereldmi-
lieu. Een WMO zou veel effect kun
nen hebben op het energieverbruik
in de wereld en bijvoorbeeld kun
nen bewerkstelligen dat rijke lan
den op termijn gaan afzien van het
gebruik van kolen. Als zo'n WMO
strakke regels hanteert, zou het
best eens zo kunnen zijn dat de
vraag naar olie in 2020 niet zo heel
veel groter is dan in 1975."
Graanproductie
Graanproductie in de wereld in 2020
overige
granen 18%
70
"e wereldbevolking wordt
gemiddeld steeds ouder. In
iets duurdere woorden: de le
vensverwachting neemt toe.
Nu al mögen pasgeborenen in
de meeste Westerse landen
verwachten dat ze tussen 75
en 80 jaar oud worden. Op de
kaart links is dat de categorie
lichtgroen'. Duidelijk is te
zien dat veel andere landen dit
niveau de körnende vijftig jaar
gaan bereiken.
Het Westen is dan al weer ver
der. De opvallende uitzonde-
ring zijn de Verenigde Staten:
de bevolking van zwarten en
in mindere mate hispanics
haalt het gemiddelde daar
(iets) omlaag.
Wie goed naar de kaart kijkt,
ziet dat vooral landen in Afri
ka in 2050 nog steeds zullen
achterlopen, terwijl daar tot
die tijd - de rode stippen -
toch de grootste vooruitgang
wordt geboekt. De verklaring
is eenvoudig: de levensver
wachting in die landen is door
de nog altijd hoge kindersterf-
te zo laag, dat er veel te Win
nen valt. Binnen Europa is er
vooral vooruitgang voor de
landen achter het voormalige
IJzeren Gordijn.
De toename van de levensver
wachting maakt dat steeds
meer mensen de honderd zul
len gaan halen. Alleen al in de
Verenigde Staten wonen in
2050 834 000 mensen die hon
derd jaar of ouder zijn.
De verbetering van de volksge-
zondheid is en blijft de grote
motor achter de toename van
de levensverwachting. Hygie
ne en geneeskunde drangen in
de voorbije eeuw de infectie-
ziekten - lange tijd de belang-
rijkste doodsoorzaak - terug.
Zo bezien zette de wereld in
de laatste vijftien jaar een stap
terug. De opkomst van hiv, het
aidsvirus, eist vooral in Afrika
en sommige landen van Azie
een hoge toi. Hoe hard de
nieuwe ziekte erin kan hak-
ken, maakt het horizontale
staafdiagram duidelijk. Ge
middeld halen de borelingen
van 2010(1) van de meeste daar
aangegeven landen het jaar
2050 niet.
rijst 20%
ma'is 31
tarwe 31%
Voedsel produetie
Voedselproductie ten
opzichte van de vraag
meer dan de vraag minder dan de vraag
meer dan 50% 0 - 25%
25 - 50%
0 - 25%
25 - 50%
meer dan 50%
Ik steek er mijn hand niet voor in het vuur."
Frans van Poppel wijst op de 'tijdshorizon'. De kaart
over levensverwachting voorspelt hoe oud mensen
die in 2050 het levenslicht zien, gemiddeld zullen
worden. „Als ze de 83 halen, praten we over 2133.
Dat is wel heel ver weg."
De kaart gebruikt gegevens van het Amerikaanse
Centraal Bureau voor de Statistiek, zegt de demo-
graaf en medewerker van het Nidi (Nederlands inter-
disciplinair demografisch insituut) in Den Haag. De
Bevolkingsdivisie van de Verenigde Naties geeft
soms andere cijfers. „Rusland scoort daar lager: 77
jaar in plaats van 80-83. Japan hoger. Boven de 83 in
plaats van 80-83 jaar. Dat zijn geen onbelangrijke
landen."
Een derde punt dat volgens Van Poppel tot voorzich-
tigheid maant is dat we van veel landen in dit op-
zicht nog maar weinig weten. Nieuwe kennis kan
veel invloed hebben: elke nieuwe bevolkingstelling
in China verändert de inzichten op wereldschaal.
De demograaf wil liever geen antwoord geven op de
vraag waar dit naartoe gaat. Worden we straks alle
maal honderd? „Afgaand op de getallen zal het nog
wel even duren. Bij wijze van voorbeeld: de levens
verwachting van de Nederlandse man is in 25 jaar 5
jaar toegenomen. Hij zit nu op 75. Dat duurt dus nog
wel even."
Aan de andere kant: in de Toekomstverkenning
1997 wees het ministerie van volksgezondheid op
een Amerikaanse Studie die de meest gezonde men
sen uit een aantal medische onderzoeken bij elkaar
had gepakt. „Als we hier allemaal niet roken, niet
drinken, gezond eten en veel bewegen, worden de
mannen gemiddeld 97, de vrouwen 98. Dat is toch
niet niks."
e voedselvoorraden in de wereld ne-
men toe, maar veel armen blijven kam-
pen met honger en ondervoeding. In Afri
ka beneden de Sahara neemt het aantal
ondervoede kinderen naar verwachting
met 14 miljoen toe omdat de stijging in
inkomsten nauwelijks de bevolkingsgroei
dekt. Zuid-Azie is beter af, maar zal in
2020 nog 70 miljoen ondervoede mensen
teilen.
De wereldhandel in voedsel zal zieh te-
gen 2020 snel uitbreiden, gedreven door
de noden van ontwikkelingslanden om
meer basisvoedsel te importeren.
In de toekomst, als de inkomens stijgen
en de stedelijke bevolking groeit, is er
meer behoefte aan rijst en tarwe en min
der aan ma'is en minderwaardige graan-
gewassen. Mogelijk komt er ook een ver-
schuiving van rijst naar tarwe. Tegen
2020 eten mensen meer vlees, vooral in
Azie. Daardoor zullen meer granen, voor
al ma'is, worden verwerkt in dierenvoe-
ders.
De groei in oogsten neemt verder af. Het
veelvuldig gebruik van landbouwchemi-
calien in sommige gebieden heeft nega-
tieve gevolgen voor het milieu. Water-
schaarste is waarschijnlijk de enige en
belangrijkste bedreiging voor de oogsten.
De toenemende vraag naar voedsel
brengt radicale ontwikkelingen in de bio-
technologie, met name genetische veran-
deringen van voedsel, met zieh mee. Nu
al zijn gen-ma'is, gen-tomaten, gen-kool-
zaad en gen-soja op de markt. De meeste
technologische veranderingen zijn be-
doeld om planten beter te beschermen te
gen ziektes en insecten en de opbrengst
en de kwaliteit te verbeteren.
Verwacht wordt dat sommige ffuitsoor-
ten en groenten genetisch zo worden
aangepast dat ze mensen beschermen te
gen bepaalde ziektes: druiven die het risi-
co op hartkwalen verminderen of bana-
nen die een vaccin tegen hepatitis-B be
vatten. Ook dieren zullen genetische ver
anderingen ondergaan opdat ze meer
vlees, wol, eieren of melk produceren.
We kennen al de voorlopers: het gekloon-
de schaap Dolly en de stier Herman.
e wereldvoedselorganisatie
FAO van de Verenigde Naties in Ro-
me houdt dezelfde prognoses aan
als op deze kaart. Deskundigen
Hartwig Dehaen en Jelle Brainsma
van de FAO-onderzoekseenheid wij-
zen vooral op het probleem van de
ondervoeding. De doelstelling van
de wereldvoedseltop in 1996, na-
melijk halvering van het aantal on
dervoede mensen tot 400 miljoen
tegen het jaar 2015, wordt bij lan
ge na niet gehaald. Volgens de hui-
dige trends vermindert het aantal
jaarlijks met slechts acht miljoen.
In 2015 zou het totaal dan uitko-
men op 638 miljoen mensen, die
kampen met ondervoeding en hon
ger.
In 1999 leden 790 miljoen mensen
Graanproductie
Wereldhandel in graan
in tonnen
1993: 214 miljard
Toename graanproductie
bestemd voor dieren in 2020
ten opzichte van 1993
0 - 25%
25 - 50%
50 - 75%
75 - 100%
meer dan 100%
2020: 378 miljard
aan ondervoeding. Voor 34 miljoen
bewoners van meer welvarende,
geindustrialiseerde delen van de
wereld en landen met een over-
gangsregime gold een chronische
voedselonzekerheid. Driekwart van
hen, ongeveer 26 miljoen, woont
in Oost-Europa en de voormalige
Sovjet-Unie. De ontwikkelingen in
de jaren negentig waren weliswaar
bemoedigend, maar verre van be-
vredigend, stellen de FAO-deskun-
digen.
Tweederde van de ondervoede
mensen woont in Azie en het ge
bied van de Grote Oceaan. Alleen al
India telt meer ondervoede inwo-
ners dan het hele Affikaanse conti-
nent beneden de Sahara. Maar Azie
boekt veel meer vooruitgang in het
terugdringen van de honger dan
Afrika. Tussen 1980 en 1996 was in
28 Affikaanse landen zelfs sprake
van een verslechtering van de
voedselsituatie. Dat betrof vooral
Centraal-Oost- en Zuidelijk-Afri-
ka.
De ontwikkelingen in de biotech
nologie, ook al betekenen ze een
verbetering van de voedselproduc
tie, worden niet met onverdeeld
enthousiasme begroet. Consumen-
ten en milieuorganisaties, maar
ook regeringen stellen zieh steeds
kritischer op omdat de gevolgen
voor mens, dier en milieu op de
längere termijn onbekend zijn.
De vooral Amerikaanse - multina-
tionals die zieh bezighouden met
biotechnologie, worden met argus-
ogen bekeken. Deze argwaan
wordt gevoed doordat deze snel
voortschrijdende techniek in han-
den is van slechts een paar bedrij-
ven. Men is bang dat deze multina-
tionals hun machtspositie en in
vloed misbruiken.
De voortschrijdende liberalisering
van de wereldhandel maakt het
ook steeds moeilijker om de gren
zen te sluiten voor voedingspro-
dueten, die niet gewenst zijn om
dat ze op een bepaalde manier zijn
bewerkt of gemanipuleerd.
