Een komen
en gaan
van plagen
'Bestrijding van
armoedeis de
beste aanpalc'
D,
Nieuwe
welvaart,
nieuwe
zielctes
Echt rijke men
sen eten
niet zoveel
Trouwatlas van de toekomst zaterdag 15 januari 2000
Jülke twee of drie jaar ontdek-
ken wetenschappers wel een
nieuwe ziektekiem. De vetera-
nenziekte (1976), hepatitis C
(1989) en vogelgriep (1997) zijn
slechts enkele van de aandoe-
ningen die in het laatste kwar-
taal van deze eeuw de kop op-
staken.
De kennismaking met nieuwe
ziekteverwekkers leidt regel-
matig tot grote onrust, maar
soms valt het mee. Het zeer be-
smettelijke en zeer dodelijke
ebolavirus (1976) veroorzaakte
tot op heden slechts enkele
epidemieen van vrij geringe
omvang.
Het hiv-virus lost wel alle ban
ge verwachtingen in. Tot dus-
ver zijn er wereldwijd 16 mil-
joen mensen aan aids overle-
den. Nog eens bijna 34 miljoen
mensen zijn met het virus be-
smet. De Wereldgezondheids-
organisatie (WHO) doet al geen
voorspellingen meer, omdat zij
er tot dusver steeds ver naast
zat.
Er komen niet alleen infectie-
ziekten bij. Sommige ziektever
wekkers zijn op sterven na
dood. Het pokkenvirus is zelfs
helemaal uitgeroeid, op enkele
buisjes na die in het laboratori-
um wachten op vernietiging.
Ook het poliovirus en de
guineaworm lijken het af te
leggen in hun strijd tegen de
mensheid. En de trek naar de
Steden leidt vooral in de grote
Steden tot het afnemen van
malaria. Dit is een belangrijke
oorzaak voor het dalende sterf-
tecijferdoor infectieziekten: 15
miljoen doden in 1996, 10 mil
joen doden in 2020.
Er zijn tot dusver geen aanwij-
zingen dat astronauten nieuwe
ziektekiemen uit de ruimte
mee teruggenomen hebben
naar de aarde.
Infectieziekten
'rs F. Cobelens, epidemioloog,
en prof. dr P.A. Kager, hoogleraar
tropische geneeskunde, beiden
werkzaam in het Academisch Me-
disch Centrum in Amsterdam:
„Naarmate de mens dieper door-
dringt in de Amazone en de Afri-
kaanse savannen, kan hij in aan
raking komen met nieuwe ziek
tekiemen. Daar is iedereen bang
voor: het ebolavirus, het mar-
burgvirus. Maar het is de vraag of
deze virussen op grote schaal de
volksgezondheid bedreigen. Tot
dusver valt het mee."
„Hetzelfde geldt voor het broei-
kaseffect. Als de gemiddelde tem-
peratuur op aarde stijgt, kunnen
'tropische' ziekten als malaria
Zuid-Italie en Griekenland berei-
ken. Maar malaria is een ziekte
van armoe en een ziekte van het
platteland. De malariamug heeft
weinig lcans in een technologi
sche, verstedelijkte samenleving.
Door de massale trek naar de Ste
den zullen de körnende decennia
steeds minder mensen aan mala
ria overlijden."
„De urbanisatie leidt in ontwik-
kelingslanden tot een enorme
economische en culturele ont-
wrichting, en tot armoede. Er
zijn ziekteverwekkers die juist in
zo'n omgeving prima gedijen. Tu-
berculose bijvoorbeeld, en ge-
slachtsziekten. Typische ziekten
die vöörkomen op plaatsen waar
veel mensen op een kluitje wo-
nen."
„Dengue (knokkelkoorts) hoort
ook in dit rijtje thuis. Dit wordt
het grote probleem voor de kö
rnende decennia. 'Klassieke' den
gue verloopt vrij onschuldig. Veel
emstiger is een variant met ern
stige bloedingen en shock, die
vooral kinderen treft. Onbehan-
deld overlijdt dertig tot veertig
procent van hen."
„Armoedebestrijding is de beste
aanpak van dergelijke infectie
ziekten. Met vaccins zit je ook
goed als die er zijn. Er is al zestig
jaar een vaccin tegen tuberculo-
se, maar dat biedt onvoldoende
bescherming. Tegen dengue en
aids is er nog helemaal geen vac
cin op de markt. En als het er
komt, moet het nog betaalbaar
zijn ook, wil de derde wereld er
iets mee opschieten."
IT
ö||S
WäM
Prof.dr G. van der Wal, hoogleraar
sociale geneeskunde aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam: „Te
weinig bewegen, wel veel eten: de
balans tussen energie-inname en
verbruik raakt steeds verder zoek.
In de Verenigde Staten is nu meer
dan de helft van de bevolking te
dik. In Europa gaan we dezelfde
kant op. En daarna komt de derde
wereld. Daar zullen de körnende
decennia heel veel calorieen inge-
nomen gaan worden. Snacks en
snoep, fast food. Echt rijke men
sen eten niet zoveel. Dat doen
vooral mensen met een lagere so-
ciaal-economische Status. De aller-
armsten zullen overigens nog
steeds onvoldoende te eten heb
ben."
„De derde wereld gaat ons niet al
leen achterna met ongezond voed
sel. Ook de introduetie van tele-
foon, televisie en Computer zal
daar heel hard gaan. En we weten
inmiddels waar dat toe leidt. Door
moderne communicatiemiddelen
hoeven we overdag nauwelijks
nog onze stoel uit te komen. We
zitten vele uren per dag achter de
pc te werken. En als we op het
land of in de fabriek werken, krij
gen we steeds meer hulpmiddelen
tot onze beschikking."
„Het gevolg is dat we wel prettiger
werken en van sommige kwalen
minder last hebben. Maar er ko
men ook nieuwe beroepsziekten
bij, zoals rsi. De klachten aan nek,
schouder, arm en hand ontstaan
niet door zwaar werk, maar door
de vele herhaalde bewegingen.
Een andere beroepskwaal van de
ze tijd is stress. Want we werken
ons het apezuur. Werktempo en
werkdruk zijn in de westerse we
reld enorm toegenomen."
„De kaart toont voorspellingen,
uitgaande van huidige trends. Er
kan natuurlijk van alles tussen-
door komen. We weten nog steeds
niet hoeveel slachtoffers er we
reldwijd door aids zullen vallen.
En bij ons gaat de sterfte aan hart
en vaatziekten flink omlaag om
dat we minder roken. Dus je kunt
wel nagaan wat een geslaagde an-
ti-rookeampagne kan betekenen
in de derde wereld."
KR££FTSK£ERKRING 1
NOORDELIJKE
I J S Z E E
NltUWSlBERISCHt
EILANDEN
N00RDIAND
SPITSBERGEN
GROENLAND
CANADA
MOORWEGEN
RU5LAND
GR00T-
BRITTAN NIE
r M
iRLAN;
WIT-RUSLAND
DUITSL P0LEN
L TSJ
KASACHSTAN
VERENIGDE
STATE N
FRANKR.
M0NG0LIE
OOEZBEKISTAN
GEORGIE,
N.-KOREA
APAN
SPANJE
PORTUGAL
AR AZ
TURKMENISTAN
TURKIJE
ATLANTISCHE
0CEAAN
MA A
GROTE
O C E A A N
TUNESIE
CYPRUS
RG'-.v.
ANA,b ht
PAKISTAN
KOEWEIT
KATAR
ALGERIJE
WEST. SAHARA
EGYPTE
TAIWAN
DOM.REP.
SA0EDI
ARABlE
V.A.E. OMAN
PORTO RICO
BELIZE jamaICA
MAURE-
ANGLA
HONDURA5
GUATEMALA
EL SALVADOR
COSTA RICA-^V
ERITREA
FILIPP NEN
NICARAGUA
SENEGAL
GAMBIA
GUINEE-BISSAU
TSJAAD
JEMEN
TOBAGO
TRINIDAD
GUYANA
SURINAME—
VIETNAM
SOEDAN
DJIBOUTI
ETHIOPIE
VENEZUELA
SIERRA LEONE
PANAMA
CENTR. AFR
TRANS-GUYANA
RR V
LIBERIA
SRI LANKA
GHANA
EQUAT.-GUINEE
sOMAl
M A L E I
3AP0EA
GALAPAGOS
-GABON
NIEUW-GUINEA
INDISCHE
O C E A A N
„SOLOMON-
HEILANDEN
~VR -
-MALAWI
ATLANTISCHE
0CEAAN
Infectieziekten in de jaren negentig
en de wijze van overdracht
VANUATU 5
MADAG
NAMIBIE
NIEUW-
BOTSW.
CALEDONIE
cholera (bedorven water
voedsel, siechte hygiene)
rSWAZILAND
LESOTHO
AUSTRALIE
ZUID-
AFRIKA
difterie (niezen, hoesten
aanraking, melk)
dengue (muskiet)
gele koorts (muskiet)
pest (rattenvlo, niezen, hoesten)
F. D OtORu F
GROTE
0 C E A AN
ST[EN80K«EEI«WNG
NIEUW-ZEELAND
Ebola virus 1976
nieuwe infectieziekten
hiv/aids 1999: 2,6 miljoen doden
5,6 miljoen nieuwe besmettingen
Malaria
EVENAAR
Kans op malaria
hoog, middelmatig
wein ig
Diabetici
NOORDELIJKE I J S Z E E
NltUWSlBERISCHt
EILANDEN
\jCO.a\g
FRANS JOZEFLAND
SPITSBERGEN
GRQENLAND
CANADA
ISLAND
N00RWEGEN
RUSLAND
GR00T-
BRITTANNIE
ts r
LET
LIT
DUITSL POLEN WIT-RUSLAND
L TSJ
DEN EM
LRlAND
KAZACHSTAN
OEKRAINE
M
SL
HONG
ITALISVJ< ROEM
FRANKR
VERENIGDE
M0NG0LIE
STATEN
N. KOREA
IAPAN
SPANJE
PORTUGAL
TURKIJE
TADZJIKISTAN
ATLANTISCHE
O C E A A N
CHINA
MALTA
GROTE
0 C E A A N
■J\ES
CYPRUS
GHAN
ISRAELI
NEPAL
kreeTtskeeRKRiNG
CANARISCHE
EILANDEN
BHUTAN
0 E vV
A G--< iE
WEST. SAHARA^-
MYANMAR
EGYPTE
KATAR
TAIWAN
DOM.REP
PORTO RICO
SA0EDI
ITI
BELIZE iaMAICA
HONDURAS
NICARAGUA
MAURE
TANlfl
ANGLA
DESH
N Gr R
GUATEMALA
EL SALVADOR
COSTA RICA
ERITRE
SENEGAL
GAMBIA
GUINEE-BISSAU
TOBAGO,
^TRINIDAD
VIETNAM
SOEDAN
IBOU
ETHIOPIE
ENIN
NIGERIA
VENEZUELA
GUYANA
SURINAME
FRANS-GUYANA
SIERRA LEONE
LIBERIA
NTR. A
SRI LANKA
Ol'JMB a
GHANA
EQUAT.-GUINEE
PAPOEA
GALÄPAGOSO
EllANDEN
APORE
GABON
NIEUW-GUINEA
RWANDA
BURUNDI
C0NG0
I N D
BRAZILIt
SOLOMON
INDISCHE
0CEAAN
EILANDEN
ATLANTISCHE
O C E A AN
ANGOLA
Zz-MB a
GROTE
O C E A A N
VANUATU 1
30LIVIA
MADAGASKAR
BOT SW
MAURITIUS
PARAGUAY
CALEDONIE
verwachte toename van diabetici
in 2025 ten opzichte van 1995
meer dan 200%
150 - 200
SWAZILAND
LESOTHO
AUSTRALIE
AFRIKA
URUGUAY
150
50-100
25- 50
minder dan 50%
ARGENTINIE
?UID GEORGIE
STtENBOßKEtKRING
bij mannen en
vrouwen in 2010
IJSLAND
ZW ,V\
N00RWEGEN -fzAß
ATLANTISCHE OCEAAN
U W LET
'OOST
ZEE 4
ERLAND
DENE
MARKEN
NOORDZEE
IT0UWEN
GROOT
BRITTANNIE
WIT-RUSLAND
öUITSlAND
OEKRAINE
TSJECHIE
GOLF VAN
BISKAJE
SL0WAKIJE
WITSE
MOL-
DAVIE
HONGARI JE
R0EMENIE
^QAT
BOSNIE
ZW ARTE ZEE
HERZE- JOEGO;
INA SLAVie ßULGARUE
MIDDELLANDSE
ZEE
TURKIJE
geen gegevens bekend
i afname van mannen
I afname van vrouwen
afname van mannen
toename van vrouwen
i toename van mannen
I afname van vrouwen
toename van mannen
I toename van vrouwen
geen gegevens bekend
Elke tijd heeft zijn eigen ziekten. Hon-
derdvijftigjaargeleden stierven men
sen in de westerse wereld veelal aan
infectieziekten: diarree, tuberculose,
mazelen. Na de Tweede Wereldoorlog
waren het vooral hart- en vaatziekten
die hen fataal werden. Deze zijn nog
altijd doodsoorzaak nummer een in
Nederland, met thans rond de 50 000
sterfgevallen per jaar.
Maar mensen worden ouder, overal ter
wereld. Dat betekent dat ze meer kans
lopen last te krijgen van de nare gevol-
gen van siechte leefgewoonten: roken,
ongezonde voeding, te weinig bewe-
ging en stress. Deze leefgewoonten
brengen hun eigen ziektes met zieh
mee, veelal van chronische aard. In de
westerse wereld zullen de hart- en
vaatziekten hun koppositie geleide-
lijk prijsgeven aan deze chronische
kwalen.
Een van de belangrijkste uitdagin-
gen voor de westerse volksgezond
heid is diabetes - meer in het bij-
zonder de vorm van suikerziekte
die zieh pas op latere leeftijd open-
baart. Juist deze vorm heeft een
nauwe relatie met leefstijl, en dan
vooral met overgewicht. Wereldwijd
zal het aantal suikerziektepatienten
rond 2025 zijn verdubbeld.
In ontwikkelingslanden vinden pre-
cies dezelfde verschuivingen plaats,
maar later. Zo zal rond 2025 maar
liefst 85 procent van de rokers in de
derde wereld wonen. De aan tabak
gerelateerde ziektes verhuizen mee.
Dat blijkt ook uit de cijfers. Vergele-
ken met 1990 is in 2030 het aantal
doden door roken met 50 procent
toegenomen in de westerse wereld,
in ontwikkelingslanden met 600
procent.
Welvaartsziekten
Aantal doden door welvaartsziekten
in verhouding tot het totaal aantal doden
1990
totaal aantal doden
49 miljoen
2020
totaal aantal doden
68 miljoen
The Atlas of the Future, door Ian Pearson. Copyright Myriad Editions Limited (myriad@dircon.co.uk)
NIEUW-ZEELAND
55% doden
door welvaartsziekter
73% doden
door welvaartsziekt
