6
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2000-XXVI-3
fase, de beheersfase, worden organisatorische maatregelen ge-
nomen om het systeem te kunnen beheersen zodat (toename
van) het gebruik kan worden gewaarborgd. In de vierde fase,
de integratiefase, raken toepassingen gei'ntegreerd en wordt het
systeem volledig in de organisatie aangepast. Planning en be-
heersing zijn in deze fase duidelijk vastgelegd.
Het bovenstaande model is natuurlijk een Sterke vereenvoudi-
ging van de werkelijkheid. Door technologische ontwikkelin-
gen zullen er steeds vernieuwingen worden ge'introduceerd, die
elk weer een eigen groei-ontwikkeling kennen. Innovaties als
nieuwe hardware of baanbrekende veranderingen in Software
kunnen 00k leiden tot versnellingen of vertragingen in het
groeiproces.
Het model van Nolan is in de loop van de tijd op verschillen-
de wijzen gei'nterpreteerd. Het is mogelijk om naar een inno-
vatie in zijn geheel te kijken of om de curve te gebruiken voor
elke nieuwe verbetering aan de innovatie. Daarnaast is het mo
del gebruikt voor de Studie naar de adoptie van een innovatie
binnen een organisatie en voor de Studie naar de verspreiding
van een innovatie in de maatschappij. Bij heel veel studies naar
verspreiding van innovaties blijkt de S-vormige curve uit fi-
guur 1 terug te komen [Rogers, in: Masser Onsrud, 1993].
In het geval van verspreidingsstudies wordt er vaak een onder-
scheid gemaakt naar vernieuwers, vroege toepassers, de vroege
meerderheid, de late meerderheid en de achterblijvers.
Alhoewel de ontwikkelingsfasen niet altijd even duidelijk te
onderscheiden zijn, heeft het model zijn waarde bewezen en is
algemeen geaccepteerd. Wij gebruiken het model voor het
plaatsen van de ontwikkelingen van gis in Nederland en in
Europa. We kijken hierbij zowel naar het gebruik binnen or-
ganisaties als het gebruik binnen Nederland en Europa.
Naast dit concept van ontwikkelingsfasen maken we gebruik
van twee andere concepten die in de afgelopen jaren tijdens af-
studeerscripties en het onderwijs op de Vrije Universiteit cen-
traal hebben gestaan: het GiS-huis [Kok Schölten, 1993] en
'opa fit' (figuur 2). Deze twee concepten hebben een belang-
rijke rol gespeeld voor de verklaring van het succes van gis-
projecten. Het Gis-huis geeft de integratie van bestanden weer
op basis van de ruimtelijke basisgegevens. Het fundament van Figuur 2 - Het GIS-
het huis wordt gevormd door deze ruimtelijke basisgegevens. buis en 'OPA FIT'.
De bouwstenen van het huis zijn de at-
tribuutgegevens. Het dak van het huis
geeft de ruimtelijke informatie weer: de
basis voor de ondersteuning van ruimte
lijke beslissingen.
opa fit geeft de factoren weer die speien
bij de invoering van gis:
O- Organisatie
P - Personele aspecten
A - Afspraken standaarden
F - Financien
I - data, kennis en Informatie en
T - Technologie
Gedurende de collegecyclus van dit jaar
is opa fit uitgebreid tot opafit.COM.
'Dot com', zoals het achtervoegsel wordt
uitgesproken, heeft immers furore ge
maakt in de afgelopen maanden. Bij ons
Staat het voor communicatie, coördina-
tie en dient- of klantgerichtheid [Beste-
breurtje, 1997].
De eerste fase: pioniers
Er kunnen verschillende ontwikkelingen
worden aangewezen die geleid hebben
tot het ontstaan van GIS. Voorbeelden
van ontwikkelingen zijn de vooruitgang
in de Computertechnologie, met name
op het gebied van 'computer graphics',
ontwikkelingen in de ruimtelijke theo-
rievorming en de toenemende aandacht
voor problemen met een ruimtelijke di-
mensie, zoals milieuvervuiling. Deze
ontwikkelingen leidden tot een verande-
ring in de kartografische en ruimtelijke
analyse die op zijn beurt heeft geleid tot
het ontstaan van Gis.
Het 'Canada Geographie Information
System' (cgis), dat begin jaren zestig
ruimtelijke informatie
attribuut gegevens
ruimtelijke gegevens
Organisatie
Financien
Afspraken
Technologie
Informatie
Personeel
