GIS bij Rijkswaterstaat
Van kaart via GIS naar geo-informatievoorziening
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
ARTIKEL
MA Damoiseaux B.A. Venemans
gebruik van geografische informatie, gis/lis
use of geographical information, gis/lis
utilisation de l'information geographique, sig/sit
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CL^S
Gis is niet meer weg te denken uit het dagelijks werk van
Rijkswaterstaat. En dat, terwijl 15 jaar geleden nog maar
weinig mensen wisten wat gis betekende en nog minder
welke vlucht het zou krijgen. Maar de ontwikkelingen blij-
ven snel gaan. Inmiddels is gis als begrip al weer over zijn
hoogtepunt heen en spreekt men nu liever van giv of voluit:
geo-informatievoorziening.
Drs. Maurice Damoiseaux
was ten tijde van het
schrijven van het artikel
adviseur voor GIS en
kartografie bij de Meet-
kundige Dienst van Rijks
waterstaat. Sinds I juli
2000 is hij werkzaam als
GIS-coördinator van het
Waterschap Peel en Maas-
vallei, Postbus 3390,
5902 RJ Venlo.
Drs. Albert Venemans is
GIS-coördinator van de
Directie Noord-Brabant
van Rijkswaterstaat,
Postbus 90157, S200 MJ
's-Hertogenbosch.
Inleiding
Rijkswaterstaat, onderdeel van het Mi-
nisterie van Verkeer en Waterstaat, heeft
de zorg voor bescherming tegen water-
overlast en voor een goede bereikbaar-
heid en leefbaarheid van ons land. Zij
ontwikkelt en beheert daartoe een groot
areaal aan infrastructurele voorzieningen
zoals autowegen, vaarwegen en water-
bouwkundige werken. Bovendien zorgt
Rijkswaterstaat voor het onderhoud van
dijken en duinen en voor het beheer van
de grote wateren van Nederland.
Voor het uitvoeren van deze taken is da
gelijks veel informatie uit diverse bren
nen nodig. Een groot deel van die infor
matie is plaatsgebonden, met andere
woorden: geo-informatie. Veel van deze
geo-informatie heeft de vorm van kaar-
ten, luchtfoto's, profielen en terreinmo-
dellen. Tot voor enkele jaren was dat
vooral op papier en film, tegenwoordig
overwegend als digitaal bestand.
Om in deze informatiebehoefte te voorzien, kunnen de regio
nale directies en specialistische diensten van Rijkswaterstaat
een beroep doen op de Meetkundige Dienst (een van de spe
cialistische diensten van Rijkswaterstaat). De Meetkundige
Dienst adviseert over de inwinning en het gebruik van geogra
fische gegevens. Daarnaast wint zij zelf ook veel (grootschalige)
gegevens in of verzamelt deze uit andere brennen. In het ver-
lengde van deze activiteiten heeft de Meetkundige Dienst op
het gebied van geo-informatievoorziening een adviserende en
beleidsondersteunende functie. Gezien het belang van een effi-
ciente geografische informatievoorziening wordt gis binnen
Rijkswaterstaat steeds meer op structurele wijze en als integraal
onderdeel van veel bedrijfsprocessen ingezet.
De lange weg van automatisering naar GIS
Het gebruik van gis bij Rijkswaterstaat is niet uit de lucht kö
rnen vallen. Vooral vanuit de automatisering van de kaartver-
vaardiging is ervaring opgedaan met de mogelijkheden die
geografische informatiesystemen bieden. Niet alleen voor wat
betreft de feitelijke productie van kaarten, maar juist ook voor
wat betreft de inwinning en het beheer van gegevens, en het
uitvoeren van gegevensanalyses.
Voor grootschalige topografische kaarten van wegen, rivieren,
oevers en kust (veelal op schaal 1:2000) werd al in de jaren ze-
stig de eerste Computer ingezet en voor thematische kaarten
gebeurde dat in het midden van de jaren zeventig. Hoofddoel
van deze automatisering was het vereenvoudigen en versnellen
van het productieproces. En voor zover er met digitale bestan
den gewerkt werd, waren dat in hoofdzaak plotbestanden.
In 1985 is een begin gemaakt met de ontwikkeling van een Di
gitaal Topografisch Bestand (dtb), waaruit niet alleen kaarten
kunnen worden vervaardigd, maar ook digitale bestanden
kunnen worden geleverd. In het dtb (figuur 1) worden de ter-
reinobjecten als punten, lijnen en vlakken (gesloten polygo-
nen) opgenomen (op de schalen 1:1000 tot 1:5000, afhankelijk
van het thema). Een belangrijk nieuw element van het dtb is
dat niet alleen de ligging, maar ook de hoogte van iedere coör-
dinaat wordt vastgelegd. Dir maakt het mogelijk om digitale
terreinmodellen te maken voor onder meer wegontwerp, volu-
mebepalingen bij reconstructies en overstromingskansen bij
23