De ontwikkeling en toepassing van
ontwerpGIS
Een prototype applicatie voor gebruik in participatieve planvorming
41
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
W. van Deursen
schetskaarten, gis/lis, gebruikersparticipade TREFWOORDEN
sketch maps, gis/lis, user participation KEYWORDS
esquisse de carte, gis/lis, participation des utilisateurs MOTS-CL^S
OntwerpGIS is een prototype Gis-applicatie die gebruikers
zonder Gis-achtergrond in Staat stelt om te participeren in
het vinden van oplossingen voor ruimtelijke-ordeningsvraag-
stukken. De interface is zodanig ontworpen, dat deelnemers
aan het proces de inrichtingsproblemen en de oplossingen
die ze zien letterlijk kunnen schetsen. Over de achtergronden
leest u meer in dit artikel.
Inleiding
De praktijk van de Nederlandse plan-
ning kenmerkt zieh in toenemende mate
door interactieve en participatieve plan
vorming. Deze participatieve planning
kenmerkt zieh door het intensiever be-
trekken van belanghebbenden bij het
zoeken van oplossingen. Het zoeken
naar oplossingen vindt in toenemende
mate plaats in brainstorm- en creatieve
planvormingsessies, waarin de partici-
panten gevraagd wordt actief mee te
denken over oplossingsrichtingen. Een
andere trend is dat de wereld van plan
ning, planners en beleidsmakers de afge-
lopen jaren overstroomd werd door gis
en andere zogenaamde geo-informatica
programma's. Toch heeft deze explosie
niet geleid tot intensiever gebruik van
deze gereedschappen bij de participatie
ve planvormingsessies. Creatieve sessies
lijken eerder gehinderd dan gestimuleerd
te worden door computerprogramma's.
Veel van de instrumenten die ontwik-
keld worden zijn dan ook niet geschikt
voor de creatieve sessies. De ingezette
programma's zijn te zwaar, niet flexibel
genoeg en te moeilijk om te bedienen.
Dit artikel beschrijft de ontwikkeling
van een prototype OntwerpGIS. Ont
werpGIS is een applicatie die speeifiek
bedoeld is om gebruikt te worden bin
nen interactieve/participatieve plan vor-
W. van Deursen is
werkzaam bij Carthago
Consultancy, Oostzeedijk
Beneden 23a, 3062 VK
Rotterdam,
[t] 010-2130004,
[e] wvandeursen@
carthago.nl.
ming, en is erop gericht om deelnemers aan brainstormsessies
en andere planvormingprocessen daadwerkelijk schetskaarten
te laten maken van hun oplossingsrichtingen en inrichtings-
voorstellen.
De aanleiding voor het ontwikkelen van het OntwerpGIS is de
constatering dat:
alle betrokkenen het idee onderschrijven dat gis zeer toepas-
baar is bij het planningsproces;
alle betrokkenen menen dat gis kan helpen om oplossingsal-
ternatieven te genereren en te analyseren en om het proces te
struetureren;
alle betrokkenen ook de frustraties van het gebruik van gis
binnen het planningsproces kennen.
Dit artikel gaat allereerst wat dieper in op het (niet) funetione-
ren van gis binnen interactieve planvormingprocessen. Daarna
volgt de beschrijving van richtlijnen die zijn opgesteld voor de
ontwikkeling van het OntwerpGIS. Hierbij wordt ook een ver
band gelegd met de kenmerken van de beoogde gebruikers. De
prototype applicatie wordt beschreven, en er wordt besloten
met conclusies en overdenkingen.
De ontwikkeling van OntwerpGIS: achtergronden
OntwerpGIS is ontwikkeld binnen het LWi-project Participatie
ve besluitvorming, deelproject Scenario's en visualisatie. lwi is
een nationaal onderzoeksprogramma ter stimulering Land,
Water, Milieu en Informatietechnologie. Het deelproject Sce
nario's en visualisatie is gericht op het ontwikkelen van instru
menten die het interactieve planproces kunnen ondersteunen.
Deelnemers aan dit deelproject zijn tno Inro, Rijkswaterstaat
Meetkundige Dienst, Nexpri, riks Maastricht, tno-fel en
Carthago Consultancy. Als pilot-project voor de toepassing
van het OntwerpGIS is gekozen voor het project ivr (Integrale
Inrichting Veluwe Randmeren) van het Ministerie van Ver-
keer Waterstaat. Het doel van dit project is te komen tot
een nieuw inrichtingsplan voor de Veluwe Randmeren. Om
achteraf problemen met aeeeptatie te voorkomen, wordt veel
aandacht besteed aan het verkrijgen van een breed draagvlak
voor de inrichtingsplannen. Daarom worden alle betrokkenen,
zowel experts en beleidsmakers als inwoners van het gebied,
