Stokkaarten in de Koninklijke Bibliotheek,
weer een nieuwe berging!
15
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
ARTIKEL
J. Smits en K. van der Watering
kaartbeheer
map storage, map librarianship
conservation de cartes, cartotheque
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CLES
Stokkaarten zijn altijd al moeilijk te be-
heren geweest. De Koninklijke Biblio
theek is er voor de tweede keer in ge-
slaagd een innovatieve opslagmethode
voor deze bijzondere kartografische ma-
terialen te creeren.
Kartografische materialen zijn nooit het
meest geliefde object geweest binnen bi-
bliotheken. Niet omdat zij oninteressant
of lelijk zijn of geen wetenschappelijke
of culturele waarde hebben, maar voor-
namelijk vanwege hun schijnbaar on-
handelbare vorm. Zij worden geprodu-
ceerd als piano van 10 x 10 cm tot 100 x
8.000 cm, als losse gevouwen kaarten,
als gevouwen kaarten ingebonden of los
bijgevoegd bij boeken en tijdschriften,
als atlassen, als globes en als stokkaarten,
om de meest gangbare vormen te noe-
men. De variatie aan formaat en vorm
steh de meeste beheerders voor nogal
wat problemen om ze op een adequate
wijze te conserveren en op te bergen.
Het zal voor bibliothecaris Holtrop van
de Koninklijke Bibliotheek (kb) waar-
schijnlijk een van de redenen geweest
zijn om in 1857 een verzameling van ca.
10.000 pre-1800 kaarten zonder al te veel
bezwaar over te dragen aan het toenma-
lige Ministerie van Oorlog en het Korps
der Genie1'.
Jan Smits is werkzaam als
kaartbeerder bij de
Koninklijke Bibliotheek
[t] 070-3140241,
[e] jan.smits@kb.nl.
Ko van der Watering is
restaurator bij de
Koninklijke Bibliotheek
[t] 070-3140567
[e] ko.vandewatering@
kb.nl.
Adres: Postbus 90.407,
2509 LK Den Haag,
ffl 070-3140450.
Tabel 1 - Beschikbaar
meubilair in de Ko
ninklijke Bibliotheek
voor de berging van
kartografisch materi-
aal.
Het heeft in de loop der tijden kaartbeheerders heel wat moei-
te gekost geschikt bibliotheek-meubilair te vinden of te maken
om de kartografische materialen op te bergen. Er zijn genoeg
bibliotheken bekend waar men niet verder kwam dan ze maar
op een of meerdere Stapels te leggen in alle uithoeken van de
ter beschikking staande gebouwen. Wanneer men al een oplos-
sing gevonden dacht te hebben betraf dit meestal meubilair
dat voor een ander doel ontworpen was.
De plano-kaarten werden tot de jaren zeventig voor het groot-
ste gedeelte opgeborgen in tekeningenkasten, zoals voorname-
lijk in gebruik bij architecten en bouwfirma's. Ook de Ko
ninklijke Bibliotheek heeft in de jaren zeventig gebruik ge-
maakt van deze onhandige, loodzware kästen die niet geschikt
waren voor permanente opslag, met laden van 5 of meer cm
hoog. Door hun constructie was de mogelijkheid van mecha
nische schade zeer wel aanwezig.
Gevouwen kaarten werden meestal in dozen opgeborgen en
groot formaat atlassen staande in boekenkasten. Van stokkaar
ten kreeg men een rolberoerte en veelal werd hiervoor geen
goede oplossing gevonden.
Sinds eind jaren zeventig zijn producenten speciaal meubilair
gaan ontwikkelen aan de hand van specificaties van de kaart
beheerders: stalen en aluminium ladenkasten met laden met
een diepte van 1 tot 15 cm voor plano's en groot-formaat boe
ken en mappen, kästen met tussenschotten voor gevouwen
kaarten, vitrines voor globes enz. In tabel 1 wordt een over-
zicht gegeven van het meubilair in de Koninklijke Bibliotheek
voor de berging van kartografisch materiaal.
De 64 globes zijn op de diverse kästen geplaatst en voor remo-
te-sensingbeelden, op aluminium platen van 100 x 100 cm, is
een speciale kast ontworpen door de Koninklijke Bibliotheek.
Voor de stokkaarten is echter geen standaard meubilair te ver-
Vorm kartografisch materiaal Meubilair
Piano
Gevouwen
Boeken <39 cm rughoogte
Boeken >39 cm rughoogte
24 Planorama-kasten (1.320 laden van I 13,5 x 104 x 2 cm)
15 Gispen-kasten (105 planken van I 15 cm met ieder 6 schotten)
20 open rekken (112 strekkende meter)
4 groot-formaat kästen (20 laden van 125 x 92 x 5,5 cm)
Potentieel
13.200-52.800 kaarten^)
23.500 kaarten
7.500 boeken
boeken
