Een kaart om te beleven:
visualisatie van landschapsbeleving
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
ARTIKEL
N.N.M. Emmer
visualisatie, kartografische vormgeving, toeristische kartografie, planningskartografie, onderzoek
visualisation, map design, recreation cartography, regional planning cartography, research
visuaüsation, conception cartographique, cartographie touristique,
cartographie d'amenagement du territoire, recherche
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CL^S
Wie kent niet de Atlas van de belevingswereld of andere voor-
beelden van kaarten die tot de verbeelding spreken; kaarten
waarmee de gebruiker het weergegeven landschap ervaart als
liep hij door het landschap zelf. De kaartlezer creeert op basis
van de kaart een beeld hoe hij het in kaart gebrachte land
schap zou kunnen beleven. Dergelijke kaarten zijn wervend,
nodigen mensen uit tot het daadwerkelijk bezoeken van een
Streek of regio. Bekende auteurs van dergelijke typen kaarten
zijn Heinrich Berann, Eduard Imhof, of de winnaar van de
technische Kartograßeprijs 1998 Peter de Vries1'. Dit artikel
gaat over de mogelijkheden om de beleving van het land
schap te visualiseren.
Nicoline Emmer is werkzaam als project
medewerker bij de afdeling Geoinformatics,
Kartografie en Visualisatie van het ITC en volgde haar
afstudeerstage bij Carto Studio in Amsterdam (1998).
ITC, Postbus 6,
7500 AA Enschede,
[e] emmer@itc.nl.
Inleiding
Initiatief voor het doctoraal onderzoek
(1998) naar de visualisatiemogelijkheden
van landschapsbeleving vindt zijn oor-
sprong bij de werkgroep Kartografie en
Vormgeving van de nvk. Bij deze werk
groep ontstond de vraag wat er tegen-
woordig, met de komst van nieuwe tech-
nieken zoals multimedia, op het gebied
van de kartografische vormgeving moge-
lijk is. Hiervoor is het project Randstad
in beweging opgezet. Het project is uit-
gevoerd aan de hand van een tweetal
studies. Ten eerste een Studie waarbij het
presenteren van infrastructurele plannen
centraal stond, 00k bekend als 'Interme-
tro'2h De tweede Studie had tot doel een
Figuur 1 - De tot-
standkoming van de
belevingswaarde van
het landschap.
weergavemethode te ontwikkelen die beter de belevingswaarde
van het landschap in de Randstad weergeeft dan conventionele
weergavemethoden.
Wat wordt onder de beleving van het landschap
verstaan?
Aan de ontwikkeling van een weergavemethode voor de bele
vingswaarde ging een Studie vooraf naar de aspecten die de be
levingswaarde van een landschap bepalen. Zo wordt onder de
beleving van het landschap verstaan: 'De betekenis, in positie-
ve en negatieve zin, die het landschap voor een persoon kan
krijgen als gevolg van het geheel van indrukken die een per
soon er bewust opdoet'.
Tijdens het doorkruisen van een landschap, op welke manier
dan 00k, wordt door de zintuigen (ogen, oren, neus en tast)
van de mens informatie over de werkelijkheid vergaard. Deze
informatie wordt in de hersenen verwerkt waardoor een be-
paald beeld (beleving, perceptie of waardering) van de werke
lijkheid ontstaat. Bij het tot stand komen van een belevings
waarde is er sprake van een wisselwerking tussen subject (de
waarnemer) en object (het landschap) [Hendrikx, 1998]. In fi
guur 1 is dit schematisch weergegeven.
De subjectieve zijde van de beleving is afhankelijk van het in-
dividu. ledere waarnemer ontleent aan een object een bepaalde
betekenis vanuit een persoonlijk waarnemersperspectief dat is
gebaseerd op genetische aanleg, persoonlijke ervaringen, ken-
nis, culturele achtergrond enzovoort. Perceptie van het land
schap is daarom niet aan de hand van een component te bepa
len maar is juist het gevolg van een combinatie ervan.
kenn* er
Eenheid Toegankelijkheid
emoties
Gebruik Organisalie
biologische
kenmerken ervanng
opvoeding
Beha® Ve<V,J"'n9
Landschap iSL_! uiMri,k
Ruimleli|kheid Im» j J
jp Dynamiek
V -
Naluuriijkbeid BamArewerking
Histonscn karakler Inlensiteit dichtheid
Beieving van het
landschap
Subject
Object
Belevingswaarde
41
