Wijk bij Duurstede,
een bouwgeschiedenis in kaart
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
G.W.J. van Omme
KAARTGEBRUIK
Het idee
Elke kartograaf speelt wel eens met de
gedachte een bijzondere kaart van zijn of
haar woonplaats te vervaardigen. Meest-
al komt dat er niet van, maar soms helpt
het toeval een handje.
Op 12 maart 1300 verleende Gijsbrecht 11
van Abcoude Wijk bij Duurstede stads-
rechten, een gebeurtenis die zevenhon-
derd jaar later uitbundig gevierd diende
te worden. Er werd een stichting in het
leven geroepen die de bewoners van
Wijk bij Duurstede aanmoedigde ideeen
te leveren voor allerlei activiteiten die in
dit feestjaar plaats moeten vinden. Zo
gebeurde het dat een vaag idee omgezet
werd in een plan een historisch-topogra-
fische kaart van de binnenstad van Wijk
bij Duurstede te maken. De subsidie-
aanvraag bij de Stichting Wijk bij Duur
stede 700 jaar stad gaf de volgende doel-
stelling: "Op een attractieve manier een
beeld geven van wat er aan verre en min
der verre historie te zien valt, Wijk bij
Duurstede promoten als moderne stad
met een boeiend verleden en inpassing
van de kaart bij lesprojecten op de plaat-
selijke Scholen". Optimistisch zou zo on-
geveer alles in de kaart worden opgeno-
men wat er aan historische overblijfsels
te zien valt. Veel foto's zouden de kaart
moeten verlevendigen.
Het projectvoorstel werd goedgekeurd
en een Sponsor werd gevonden. Me-
vrouw M.A. van der Eerden-Vonk,
hoofd van het streekarchief werd bereid
gevonden de historische verantwoording
en de begeleidende tekst voor haar reke-
ning te nemen.
Gerrit van Omme is
werkzaam als zelfstandig
kartograaf. Daarnaast
werkt hij in deeltijd bij
het KartLab van de
Universiteit Utrecht
[t] 0343-571950
[e] gogrphcs@wxs.nl
De uitvoering
Begonnen werd met een basiskaart te tekenen vanaf de gbk.
Daarbij bleek dat de bijhouding verre van volledig was. Met
behulp van detailtekeningen moesten ontbrekende en veran-
derde topografie worden ingepast.
Intussen werd getnventariseerd wat er in de kaart zou moe-
ten/kunnen komen. AI snel was duidelijk dat we ons beperkin-
gen zouden moeten opleggen omdat de kaart anders overvol
zou raken. Besloten werd als uitgangspunt de monumentenin-
ventarisatie van de provincie Utrecht [Gaasbeek et al., 1991] te
nemen. Deze inventarisatie van Gaasbeek, Kooiman en Olde
Meierink werd in 1991 uitgevoerd en geeft onder andere een
overzicht van de ouderdom van panden. Daarnaast is gebruik
gemaakt van aanvullende gegevens uit een onderzoek van me-
vrouw Van Dongen, Student bouwkunde aan de Hogeschool
Utrecht [Van Dongen, 1999] uitgevoerd in 1999. In plaats van
een historisch-topografische inventarisatie, zou de kaart een
beeld van zevenhonderd jaar bouwhistorie geven.
Het leek zo eenvoudig
Bij het overnemen van de gegevens van de monumenteninven-
tarisatie kwamen een paar vervelende dingen aan het licht:
sommige dateringsgegevens bleken achterhaald en 00k bleken
huisnummers niet te kloppen. Er zat niets anders op dan alle
panden te verifieren door middel van eigen waarneming en ar-
chiefonderzoek.
Mevrouw Van der Eerden-Vonk en oud-gemeente-architect
P.Th.L van Wijk namen deze taak op zieh. Ze dachten deze
klus wel binnen een paar weken te kunnen klaren. Die paar
weken liepen uit tot vele maanden! Er kwam veel meer infor-
matie boven water dan was voorzien. Bovendien bleken veel
Wijkenaren (nadat ze er achter kwamen dat meneer en me
vrouw niet van de belasting waren) bereid de onderzoekers
binnen te laten om hun de prachtige oude kelder of die mooie
balkenzolder te laten zien.
Veel nieuwe informatie
Bij het dateren van de panden is vooral gelet op kelders, balk-
53
