66
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
De kaart toont de in de Nederlandse tijd
gebruikelijke indeling tussen permanente
(stenen) en semi-permanente (bilik) ge-
bouwen (de kampong dus), parken en
begraafplaatsen. De schrijfwijze is in de
oude spelling (met dj, oe, j en tj voor de
huidige j, u, y en c). In 1940 zijn de nieu-
we uitbreidingswijken in zuidelijke rich-
ting al te zien: een rivierenbuurt, een ei-
landenbuurt en een buurt met koloniale
helden (Speelman, van Riebeeck) die qua
verkaveling modern aandoen. Het open-
baar vervoer is weergegeven aan de hand
van spoorwegen en de lijnen van twee
verschillende trammaatschappijen. En er
is zelfs iets te zien van de waterstaatkun-
dige situatie met kanalen en sluizen.
De belangrijkste functie van dit materi-
aal is natuurlijk mensen die er vroeger
gewoond hebben in Staat te stellen hun
stad nog eens terug te zien. Daar is niets
mis mee. Dankzij deze groep is het mo-
gelijk dat dit materiaal weer toegankelijk
wordt, ook voor wetenschappelijk on-
derzoek. De kaartenzaai van de Univer-
siteit Utrecht had bijvoorbeeld geen
plattegrond van Surabaya recenter dan
1906 en kan dankzij deze heruitgave
deze lacune opvullen. Het adres van Asia
Maior is Postbus 829, 1440 av Purme-
rend.
2000-XXV1-4
F.], Ormeling
Magyarorszag Közigazgatasi Atlasza
1914
(Administratieve atlas van Hongarije
in 1914)
Productie: Terkeptudomänyi Tanszek
(Kartografisch Instituut)
Eötvös Lorand Universiteit, onder
leiding van Läszlö Zentai
Pees: uitgeverij Talma Könyvkiado,
2000
33 x 24 cm, 60 pp. kaarten in kleur,
140 pp. aanvullende gegevens en index
ISBN 963 85683 2 1
Prijs 5000 forint
In 1913 werd een gazetteer van het Hon-
gaarse deel van de Habsburg monarchie
vervaardigd, en het jaar erna kwam een
administratieve wandkaart in 8 bladen
uit ter begeleiding van die gazetteer. De
twee sporen niet helemaal met elkaar
omdat de bevolkingsaantallen in de ga
zetteer de situatie van de volkstelling van
1910 weergeeft en de begeleidende kaart
de administratieve situatie in 1914 aan-
geeft. De eventuele discrepanties die dat
veroorzaakt zijn bij de bewerking van dit
materiaal echter opgelost. Het resultaat
is een gecorrigeerde faesimile van de ad
ministratieve indeling van 1914 met de
bijbehorende statistische gegevens van
het gebied dat nu wordt ingenomen
door Slowakije, Hongarije, Zevenburgen
en Kroatie (zonder Dalmatie).
De administratieve kaart op de schaal
1:400.000 is weergegeven in 47 bladen
en is uiterst gedetailleerd met 7 catego-
rieen van administratieve grenzen en 10
grootteklassen van nederzettingen. Op
de witte plekken in deze bladindeling
zijn 45 stadsplattegronden uit de periode
rond 1914 opgenomen. Op een achttal
thematische kaartpagina's worden de
taalkundige en religieuze affiliatie van de
bevolking zowel gedetailleerd als over-
zichtelijk in beeld gebracht.
Het materiaal brengt een zeer nuttige
concordantie tussen volkstellingsgege-
vens en administratieve kaarten, en kan
zo uitgangspunt zijn voor gedetailleerde
vervolgstudies naar de ontwikkeling van
de bevolking en haar taalkundige en reli
gieuze samenstelling. Daarnaast is het
zelf door opname van de statistische ge
gevens ook een nuttige bron bij deze stu-
dies. De productie van dit werk werd
mede mogelijk gemaakt door het Hon-
gaarse Ministerie van Onderwijs dat de
helft van de produetiekosten voor haar
rekening nam.
Hongarije bestond in 1914 uit het Hon-
gaarse kroonland zelf en uit Kroatie, dat
een eigen parlement had en zijn eigen
taal. Het deel van de atlas dat Kroatie
betreft is dan ook beschrift met de Kro
atische naamversies eerst. Het statistisch
aangevulde register geeft voor alle admi
nistratieve eenheden eerst het kaartvak
waar het te vinden is, dan de overkoepe-
lende administratieve eenheid waartoe
het behoort, de totale bevolking volgens
de volkstelling van 1910, de taalkundige
samenstelling (verdeeld in Duitsers,
Hongaren, Kroaten, Roemenen, Roethe-
nen, Serven, Slowaken en overigen) en
de religieuze affiliatie (verdeeld in grieks-
katholieken, grieks-orthodoxen, gerefor-
meerden, joden, lutheranen, rooms-ka-
tholieken en unitariers).
Een atlas is geen gebruikelijk middel om
volkstellingsgegevens te publiceren, maar
de hier besproken atlas is een goed voor-
beeld van de meerwaarde van een derge-
lijke presentatie, om met name de toe-
gankelijkheid van het materiaal te ver-
groten.
F.], Ormeling
Nationalatlas Bundesrepublik Deutsch
land deel 1: Gesellschaft und Staat
Formaat 35 x 29 cm, 164 pp. met
136 kaarten, 34 foto's en 114 andere
afbeeldingen.
Institut für Länderkunde, Leipzig,
met medewerking van G. Heinritz,
S. Tzschaschel en Klaus Wolf
Heidelberg/Berlin: Spektrum, 1999
isbn 3 8274 0559 9
Prijs dm 198,-; met cd-rom dm 297,-
Op de hele 12-delige atlasserie kan men
tot 31-12-2000 intekenen voor dm 1844,-
(incl cd-rom's dm 2732,-)
Bundesrepublik
Deutschland
Elk van de 12 voorziene delen van de
nieuwe nationale atlas van Duitsland die
in 1999 begonnen is te verschijnen en
binnen 6 jaar voltooid moet zijn, zal cir
ca 150 pagina's omvatten, met 40-60 bij-
dragen van 2 tot 4 pagina's gewijd aan
een speeifiek thema, passend binnen de
formule van dat deel. Bij elk deel kan
men ook een cd-rom krijgen. De volgen-
de 11 delen zijn verder voorzien: Relief,
bodem en water; Klimaat, planten- en
dierenwereld; Bevolking: Dörpen en Ste
den; Onderwijs en cultuur; Werken en
levensstandaard; Ondernemingen en
markten, Verkeer en communicatie;
Vrije tijd en toerisme; Duitsland in de
wereld; een overzichtsdeel en een regis-
terdeel.
Deel 1 heeft als doel de fundamenten te
tonen van de Duitse Staat en haar poli-
tieke systeem, en de Duitse samenleving.
Dat gebeurt in een zestal secties, en elke
sectie bestaat uit een aantal 'atlas
spreads (enkele of dubbele combinaties
van atlaspagina's), te weten Geschiedenis
(8), de Duitse Staat nu (5), Ruimtelijke
ordening (6), Een gedifferentieerde
maatschappij (10); Economie en werkge-
legenheid (7) en Internationale vervlech-
tingen (5). Aan al die 'atlas spreads' is
door 44 geografen hetzij alleen hetzij in
teams gewerkt; de kartograße is verzorgd
door Konrad Großer, zodat er een ho
mogene stijl is ontstaan.
