KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
200I -XXVII -1
de andere Views. De Views sluiten nauw aan bij het infra-
structurele proces, dar van globale kaart Plan-Viewvia ont-
werp Model-Viewnaar voorlichting en inspraak World-View
verloopt (figuur 2).
In de Plan-View wordt de geografische informatie binnen een
conventionele 2D-kaart getoond. Deze wijze van presentatie is
het nieest efficient op een monitor met windows- en muisinter-
actie. In de Model-View wordt de hoogte-component al belang-
rijker door op een geschematiseerd oppervlak van het maaiveld
de afzonderlijke componenten van het ontwerp te plaatsen, en
in schaal en orientatie vast te leggen. Hier wordt gekozen voor
een kartografische visualisatie waarin de gebruiker vanuit een
'helikopter-perspectief de wereld bekijkt. Een 'Virtual Work-
bench is het geeigende systeem voor deze View, maar een een-
voudige monitor kan 00k hier dienst doen. De World-View is
volledig 3D en vooral bedoeld voor finale presentatie ten behoe-
ve van de besluitvorming. De gebruiker kan zieh door de wereld
bewegen en de objecten worden zo realistisch als mogelijk ge
toond. In elk van deze Views is de Gis-functionaliteit, en daar-
mee de visuele interactie, afgestemd op het doel; het op een
goede en inzichtelijke wijze gelijktijdig ontwerpen en presente-
ren van een groot infrastruetureel project.
Systeem Karma-vl
Karma-vl is een VR-Interface op een centrale geo-database. Het
geheel maakt het mogelijk om binnen een VR-omgeving eis
en CAD-gegevens op te vragen, te visualiseren en te manipule-
ren volgens het Multi-View-concept. Karma-vl ondersteunt
het gehele scala aan VR-systemen, van eenvoudige pc via
Workbench tot aan cave, en dit zowel in mono- als stereopro-
jectie. Als centrale database Server is gekozen voor Oracle met
daarboven de Spatial Database Engine (sde) van esri. Karma-
vl is te beschouwen als een VR-client op deze Server. Door deze
aanpak is het mogelijk 00k andere Gis-clients, zoals ArcView
of Arclnfo, gei'ntegreerd in te zetten. De inzet van Karma-vl in
een bestaande Gis-werkomgeving wordt zo vergemakkelijkt.
Het bijzondere aan Karma-vl is dat de gebruiker de mogelijk-
heid wordt geboden te werken met meerdere representaties
van hetzelfde Gis-object. Zo wordt in de Plan-View het object
'huis' afgebeeld als een simpele 2D-polygoon, en wordt dit in
de Model-View aan de hand van het hoogte-attribuut 'uitge-
trokken' tot een simpele 3D-polygoon. In de World-View
wordt deze representie 00k getoond, tenzij er een gedetailleerd
3D-model (eventueel voorzien van texturen) van het object be-
schikbaar is. De abstracte 3D-polygoon wordt dan vervangen
door dit realistische 3D-model.
Functionaliteit
Het gaat hier te ver om de gehele lijst van beschikbare funeties
op te sommen, maar het is belangrijk te benadrukken dat Kar-
ma-vl als een client-server applicatie is opgezet. Dat wil zeggen
dat de client bepaalde handelingen kan uitvoeren die na een
'commit' binnen de geo-database worden vastgelegd, waarna
00k andere 'normale' Gis-clients van deze nieuwe situatie ge-
bruik kunnen maken. Een mooi voorbeeld daarvan is het 'fijn-
positioneren' van bepaalde objecten in de World-View. Het kan
voor een aanwonende van een nieuw te bouwen infrastruetureel
object nogal veel uitmaken of het uitzicht op een kenmerkend
gebouw wordt geblokkeerd. Als het nu voor deze betrokkene
mogelijk wordt gemaakt om in een VR-omgeving de nieuwe si
tuatie te aanschouwen en invloed uit te oefenen op bepaalde
ontwikkelingen (bijvoorbeeld op hoogte en materiaal van een
geluidsmuur), dan kan dit kenmerkende gebouw voor hem toch
zichtbaar blijven. Karma-vl biedt dus vooral die funeties en
kwalitatieve analyses die niet binnen een gewoon 2D-GIS voor-
handen zijn. Daarnaast worden 2D-Gls-functies aangeboden die
binnen een 3D-omgeving op een andere manier zijn te interpre-
teren. Zie hiervoor figuren 3a (identificatie), 3b (2D-buffering
gevisualiseerd in een 3D-omgeving) en 3c (3D-afstandsmeting).
Toepassingen
Om de werking en de functionaliteiten van Karma-vl onafhan-
kelijk van de beslommeringen van een 'echt' infrastruetureel
planontwikkelingsproject te kunnen testen, is in samenwerking
met de Amsterdamse kunsthistoricus Kees Kaldenbach de ap
plicatie 'Zieht op Delft' gebouwd. Kaldenbach was al een tijdje
bezig het schilderij 'Gezicht op Delft' van Johannes Vermeer
'tot leven te brengen'. Hij schetste een verhaal waarin het mo
gelijk moest zijn om als toeschouwer dit schilderij 'als het wäre
binnen te treden'. Het eindproduet van deze oefening was der-
mate geslaagd dat de VR-presentatie gedurende de tentoonstel-
ling Geodesie 50 jaar twee maanden lang in het Techniek Muse
um in Delft is getoond. Het publiek kon over het Delft anno
1660 vliegen, met als doel het bepalen van het standpunt van
Vermeer.
Realisatie
De scene en de eerste opzet van het 'Gezicht op Delft' (figuur
4a) is - na een zeer uitgebreide Studie van Kaldenbach - geda-
teerd op een vroege ochtend in de eerste helft van de maand
mei van het jaar 1660 of 1661. De historische plattegrond (fi
guur 4b) van Delft van Fredrick de Witt - die zieh baseerde op
kaarten van Joan Blaeu (1649) en Johannes Janssonius (1657) -
is gedigitaliseerd, waarbij voor de codering is aangesloten op de
TOPioVector. De meest kenmerkende delen van de binnenstad
zijn op basis van historisch kaartmateriaal driedimensionaal ge-
reconstrueerd. Het gaat daarbij om het gebied aan de Kolk met
de Rotterdamse Poort en de Schiedamse Poort, nu beide niet
meer aanwezig. Daarnaast zijn 00k de Oude en Nieuwe Kerk
(met de iye-eeuwse spits) gemodelleerd.
Aangezien de Vermeer-demo voor het grote publiek toeganke-
lijk moest zijn, is Karma-vl aangepast tot een zogenaamde
'Monkey-proof uitvoering. Alle interactiemogelijkheden met de
data werden uitgeschakeld; wat overbleef was een vr in zijn
meest basale vorm: een 3D-model waarin door middel van een
'space mouse' vrij bewogen kon worden. Aangezien dat nog niet
zo eenvoudig bleek, werd de bediening ondersteund door knop
1 voor een aanzicht van boven af Plan-Viewfiguur 5a), knop 2
voor een aanzicht vanuit een helikopter-perspectief Model-
View,figuur 5b), en knop 3 voor het standpunt van Vermeer (fi
guur 5c).
Tot slot
Het gebruik van vr bij planontwikkeling heeft alleen dan een
toegevoegde waarde als bij elk van de ontwerpstappen welke bij
een groot infrastruetureel project worden doorlopen, de gebrui-
kers op een juiste wijze worden ondersteund. Er moet worden
voorkomen dat vr wordt ingezet als (dure) presentatie-techniek,
waarbij de geo-database alleen wordt gebruikt als databron. Het
is daarom een tikje spijtig te nioeten constateren dat in de appli
catie waarmee Karma-vl het meeste indruk heeft gemaakt, na-
melijk de demonstratie 'Zieht op Delft', juist alle ontwerp- en
beslissingsondersteunende opties niet gebruikt werden. De ont-
wikkeling van Karma-vl is echter niet gestopt. Zowel aan de vi-
14
