Hoe een kartograaf omgaat met de
wassende gegevensstroom
24
ARTIKEL
200I-XXVII-I
F.J.M. van der Wel
teledetectie, beheer en gebruik van geografische informatie, onderzoek TREPWOORDEN
remote sensing, management and use of geographical information, research KEYWORDS
teledetection, gestion et utilisation de rinformation geographique, recherche MOTS-CLES
De mensheid komt steeds meer te weten over zn leefom-
geving door gebruik te maken van moderne waarnemings-
systemen. Satellieten bespieden onze planeet en voorzien ons
van een onvoorstelbare hoeveelheid gegevens. De satellieten
die in het kader van het eos (Earth Observing System)-pro-
gramma van NASA gaan opereren, zullen al gauw meer dan z
terabytes (ofwel 2000 Gbytes) per dag aan data naar de aarde
versturen; dit Staat gelijk aan de inhoud van ruim 6600 sets
van de vermaarde Encyclopaedia Britannica\ De inwinning en
verwerking van deze gegevens is traditioneel het gebied van
verschillende disciplines, zoals bijvoorbeeld beeldbewerking
en patroonherkenning, geo-informatica, landmeetkunde en
kartografie. Onder invloed van de veranderende technologie
aan zowel de inwin- als verwerkingskant (satellieten, Compu
ters) hebben deze vakgebieden een sterke ontwikkeling door-
gemaakt. De grote hoeveelheden data vereisen nieuwe gereed-
schappen om de benodigde informatie te verkrijgen.
Techniek en de veranderende rol van de kartogra
fie
Vanaf de vroegste oudheid heeft de mensheid getracht het hoe
en waarom van zijn leefomgeving te doorgronden. Gedurende
die tijd is het uiterlijk van onze continu veranderende planeet
steeds beter beschreven en wordt getracht de processen die ver-
antwoordelijk zijn voor haar dynamische karakter te doorgron
den aan de hand van complexe modelleringen. Kaarten heb
ben in dit geheel altijd een belangrijke rol gespeeld: "maps serve
as a visual shorthand for how we conceptualise and integrate the
unknown" [Hall, 1993]. Of het nu de oudste kaart van een be-
woonde piek is (de Bedolina-kaart is waarschijnlijk tussen de
3500 en 4000 jaar oud [Thrower, 1996], of een satellietbeeld-
mozaiek van onze moderne tijd, al deze representaties verbeei
den de Status quo van technieken waarmee gegevens over spe-
cifieke geografische thema's verzameld en gecommuniceerd
kunnen worden.
Chrisman [1982] steh poetisch dat any map is a fossil(l),
reflecting the technology used in itsproduction."Techniek heeft
de kunst en wetenschap van het kaartmaken veranderd,
"...instrumentation has been the silent partner of all cartographic
revolutions... [Hall, 1993].
Dr. Frans van der Wel
is werkzaam als GIS-
onderzoeker bij de
afdeling Satellietdata van
het KNMI, Postbus 201,
3730 AE De Bilt
[e] frans.van.der.wel
knmi.nl
De allereerste ontwikkelingen in het
drukken van kaarten markeerden het be-
gin van het democratiseren van geogra
fische kennis [Kraak Ormeling, 1996]
Doordat het mogelijk werd in een be-
perkte periode meerdere kopieen te ver-
spreiden kon een groot publiek worden
bereikt. Een even ingrijpende ontwikke
ling werd ingezet door de eerste luchtfo-
to, genomen door Gaspard-Felix Tour-
nachon ('Nadar') in 1858, waarmee een
nieuw tijdperk werd ingeluid voor de
verzameling van topografische basisgege-
vens [Strain Engle, 1992]. Verkennin
gen vanuit de ruimte werden voorafge-
gaan door de allereerste vlucht van een
satelliet, namelijk de Russische Sputnik
in 1957, snel gevolgd door de Ameri-
kaanse Tiros-i-satelliet voor meteorolo
gische toepassingen in i960. Het syste
matisch observeren van de aarde vanuit
de ruimte was begonnen! Deze techno
logische mijlpalen in de geschiedenis van
de remote sensing hebben hun effect ge-
had op de kartografische praktijk, niet in
het minst door de overweldigende in
vloed van de vogelvluchtkaarten waarop
grote gebieden in beeld werden ge
bracht. Ook de grootschalige introductie
van Computers sinds de jaren zeventig
heeft het vakgebied aanzienlijk veran
derd. De invloed van deze technologi
sche en aanverwante organisatorische
ontwikkelingen op de verzameling, op-
slag, verwerking en presentatie van
ruimtelijke gegevens heeft aanleiding ge-
geven tot een computer-ondersteunde
kartografie die nog immer evolueert.
De informatie-revolutie en het di
gitale tijdperk
Geo-informatie neemt een sleutelpositie
